Талақшылдық –әйел тағдырын тәлкек ету

Кезінде Қазақстанда екі әйел алуды заңдастыру жөнінде депутаттар арасында мәселе көтерілгені жұртқа белгілі. Дауыс саны жетпеуіне байланысты, ол заңның өз уақытында қабылданбағаны рас. Дегенмен, бүгінгі күні заңсыз-ақ өздерін «дін ұстанатын азаматтар» қатарына жатқызатындар арасында көп әйел алушылық жиі кездесуде. Олар бұған исламның рұқсат ететінін алға тартуда.

Дей тұра, соңғы уақытта діни ортада әйелдер арасында күйеуінен «талақсың» деген бір-ақ ауыз сөз естіп, тағдыры тәлкекке ұшырап жатқандар көбеюде. Көбіне бір сценарий тән… Діндар әйел діндар күйеуге шыққысы келеді. Танысады. Азаматтығына сенім артады. Ол болса, біраз уақыттан соң талақ айтады. Әйел көп өтпей, дәл сондай екінші бір жігітке тұрмысқа шығады. Ол жігіт алғашқы күйеуінің танысы болуы да мүмкін. Бірақ, бұл жігіт те ыстық-суығы басылған соң, тез айниды. Әйел алдыңғының кебін құшып, басқа еркекпен некелеседі. Дәл осылай бес жылда тоғыз адаммен некелескен әйелдің Қазақстанда кездесуі, бұл сорақы істің ел болашағына қатер төндіріп тұрғанын аңдатады. Имамдар да, дінтанушылар да бұл жағдайдың алдын алу керектігін айтып, дабыл қағуда.
Бұл мәселені реттеу мақсатында Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы мешітте неке қидыратындарға әйел затының ата-анасының рұқсаты болуы керектігін талап етті. АХАЖ бөлімінің неке куәлігінсіз мешітте неке қиюға болмайтынын да жариялады. Дегенмен, бұл шаралардың аталған келеңсіздікті қаншалықты тоқтататынын уақыт көрсетеді.
Ал, дәл қазіргі жағдайда талақ айтып, тез үйленіп ажырасу үрдісінің теріс бағыттағы діни ортада өршіп тұрғаны мәлім. Бұл жағдай бірнеше күйеумен ажырасып, бірнеше баламен жесір қалып, көз жасын көлдетіп, жағдайының мүшкіл екенін мешіт имамына айтып, көмек сұрап келген әйелдар арқылы анық байқалады.
Ендеше, кінә кімде? Дінде ме, діндарда ма? Әрине, бұл тұста бар кінәні дінге аудару орынсыз. Неге десеңіз, ислам діні адамның жалпы табиғатымен санасады. Әрі дін үкімінде көп себептер мен хикметтер көзделеді. Көп әйел алушылыққа алғаш жол ашқан да ислам діні емес. Ислам, қайта, ер адамдарға алатын әйелдің санын шектеп, төртке түсірген. Одан бұрын ер адамдар жиырма-отыз әйел алса да ерікті болғандығы тарихтан белгілі. Десе де, Ислам адамның өмірде кездесетін әртүрлі жағдайларын есепке алған. Мәселен, алғашқы әйелі бедеу болып шығуы мүмкін, белсіздік деген секілді тағы басқа себептер. Тіпті, еш себеп болмаса да, төрт әйел алуға ер адамға рұқсат береді. Бұл жерде «рұқсат» сөзіне ерекше мән берген жөн. Қазіргі дін жолындағы азаматтар осы рұқсатты өздеріне міндетті парыздай көріп, әрі өзгелерге де дәл солай насихаттау арқылы осыған ұйытуда. Ислам діні мүмкін болса бір әйелмен бақыт табуға кеңес береді. Ал өзге әйелдерге тек рұқсат шеңберінде мүмкіндік берген. Ол қасиетті Құран аятында ашық көрсетілген. Қазіргі діни орталардағы уағыздардың бірқатары жиһадты қолға қару алып, кәпірлермен соғысу деп түсіндіруімен және осы көп әйел алушылыққа қызықтырып шақыруымен де қауіпті деуге болады. Өйткені, көп әйел алуға қызықтырғанмен, оның ар жағында бұның қаншалықты жауапкершілік екені жеткілікті түсіндірілмейді.
Діндар азаматтар Құран талабын (өз түсініктерінше) орындадық немесе мұсылмандар саны көп болуы керек деген түсініктерді өз істерін ақтау ретінде қабылдағанмен, діннің басқа да бірқатар талаптарын аяқасты етуде. Мәселен, өзіне өмірлік сенім артқан нәзік жандының сенімін ақтамауда. Өзіне Алланың аманат еткенін есепке алмауда. Әйел кісіге тірек болып, қамқорлық жасаудың орнына өміріне немқұрайлы қарап, тағдырын тәлкек етуде. Нәпсіге құл болып, балаларының жетімдік тартуына көз жұма қарауда. Кісі ақысын, құда-құдағи, туған-туыстардың татулығы бұзылатынын елемеуде. Исламның неке деген қасиетті ұғымының қадірін кетіруде. Мұсылманға тән сабырлы мінез таныта алмауда. Оны жаман жүріске итермелеуде. Тағдырдың қиындықтарына мойынсұнбауда. Талаққа себеп болатындай жағдай орын алмаса да, тұрмыстағы ұсақ-түйек жағдайларды себеп ету арқылы басқа әйел алуға асығуымен ислами түсініктерінің өресін байқатуда. Әрі қазақ ерекше қадірлейтін «ақ неке», «құдай қосқан қосағым», «құдай айырмаса, адам айырмасын», «бір жастықта қартаю» деген секілді киелі түсініктерге көңіл бөлмеуде.
Иә, ислам ажырасуға рұқсат берген. Дегенмен, «Талақ – Алла тағала жек көре отырып рұқсат еткен іс» деген қағидатты белгілеп, оның талаптарын ауырлатқан.
Ал, «Күйеуінен орынсыз ажырасуды талап ететін әйелдер жұмақтың исін сезбейді» деген хадистер ерлі-зайыптыларға ажырасуға сылтау іздемеу керектігін білдіруде.
Талақ – әзіл көтермейтін мәселе. Әзілдеп, талақ айтуға болмайды. Шариғат бойынша әйелін үш рет талақ еткен ер адам жұбайымен қайта қосыла алмайды. Қайта үйлену үшін әйел басқа бір еркекпен тұрмыс құрып, одан талақпен ажырасып, етеккір мерзімінің бітуін күтуі тиіс. Міне, сонда ғана бірінші күйеуі ол әйелді жаңа мәһрмен жаңа неке арқылы өзіне ала алады.
Ал, бүгінгі күнгі кейбір теріс діни ағым өкілдерінің некеге тым жауапсыз қарауы, көп әйел алушылық исламда бар дегенді желеу етуі, жиі талақ айтуы, бұл расында халықтың сол адамдарға деген ренішін тудыруда. Айналып келгенде, ол дінге деген салқын көзқарас тудыруда.
Отбасында шаңырақты ер мен әйелдің сыйластығы ғана ұстап тұрады. Сол себепті ерлі-зайыптылар бір-бірімен тіл табысып, жарасымды тіршілік етуі керек. «Екі жақсы қосылса, бірін-бірі қимайды, екі жаман қосылса, бір төсекке сыймайды» деп ата-бабаларымыз бекер айтпаған.

Бағашар ҚҰДАЙБЕРДІ,
әл-Фараби атындағы
ҚазҰУ дінтану және
мәдениеттану
кафедрасының
аға оқытушысы,
PhD докторы.