Сайлау – саясаттың негізгі компоненттерінің бірі

Сайлау – саясаттың негізгі компоненттерінің бірі. Осы компонентсіз басқа демократиялық ұйымдарда елдің жаңа үкіметін немесе билік органдарын құру мүмкін емес. Егер біз бұл процедура туралы жаңа мемлекеттік билікті қалыптастыруға қатысты қажетті әрекет ретінде айтатын болсақ, онда сайлау – бұл азаматтардың ашық дауыс беруі арқылы елдің жаңа органдарын сайлау мүмкіндігі. Басқаша айтқанда, бұл процесс халыққа мемлекет істеріне қатысты ең тиімді және жауапты деп санайтын үкіметті алуға мүмкіндік береді.

Сайлаудың мақсаттары мен міндеттері Жоғарыда айтылғандарға сүйене отырып, сайлау қоғам өміріндегі ең кең таралған құбылыстардың бірі екенін атап өтуге болады, өйткені олар Президент, Парламент және жергілікті органдарды сайлау сияқты әртүрлі институттар мен басқару деңгейлерін қамтиды.

Оның әртүрлілігіне байланысты сайлау келесі міндеттерді шешуге арналған: билікке өкілеттік беру. Аталған рәсімнің көмегімен азаматтар өз өкілдеріне мемлекетке қатысты саяси, экономикалық және дипломатиялық қызметті жүзеге асыру құқығын береді. Үміткерлердің беделін бағалау. Сайлау нәтижелері саяси күштер өкілдерінің нақты рейтингін көруге, олардың мемлекеттің дамуына қатысты идеялары қаншалықты сұранысқа ие екенін және олардың сайлау бағдарламалары азаматтар үшін қаншалықты сенімді екенін көрсетуге мүмкіндік береді. Демократиялық қоғам ішіндегі саяси іс-әрекеттерге еркіндік беру. Сайлау арқылы азаматтар мемлекеттің саяси өміріне қатыса алады, кандидаттарды сайлау арқылы өз ойын білдіре алады. Мемлекеттік сайлаудың түрлері мемлекеттік сайлаудың бірнеше негізгі түрлері бар: тікелей (жалпы); жанама; ішінара (қосымша). Біріншісі-бүкіл елдің немесе жеке аймақтың азаматтары қатысатын адамдар. Бұл ел президентінің сайлауы. Жанама сайлау үшін, керісінше, азаматтар таңдаған өкілдер (мысалы, депутаттар) сайлаумен айналысады. Оларға судьяларды немесе Парламент палатасының өкілдерін сайлау және т.б. ішінара сайлау тән, өйткені олар кейбір депутаттарды басқалармен алмастыру қажет болған жағдайда өткізіледі. Мысалы, мұндай сайлау кейбір депутаттар мерзімінен бұрын отставкаға кеткен кезде орын алуы мүмкін және одан әрі саяси қызметті жүзеге асыру үшін оларды басқалармен алмастыру қажет. Жоғарыда айтылғандардан басқа, басқа да сайлау болуы мүмкін – бұл жергілікті, аймақтық және Ұлттық, сондай-ақ кезекті және кезектен тыс сайлау. Соңғылары мемлекеттің парламенттік формаларына анағұрлым қолайлы, онда өкілдер тиісті заңдарда көрсетілген мерзімге сәйкес немесе олар мерзімінен бұрын таратылған жағдайда таңдалады.

Диас ӘБДІКӘРІМОВ,

Приозерск қаласы әкімі аппаратының мемлекеттік құқықтық бөлімінің басшысы.

ПРИОЗЕРСК қаласы.