Жастар жылап шықты
«Сарыжайлау» кинотетарынан топ-топ студент жылап шықты. Шыға берісте тұрып, бойжеткендердің жанарынан мөлтілдеген жасты, бозбалалардың көзінен қалың ой мен мұңды байқадым. Бір-бірін қолтықтап, аялдамаға қарай аяңдап бара жатты. Олар шетелдің жылауық сериалы мен мелодрамасынан емес, «Міржақып. Оян, қазақ» фильмінен осылай толқып шықты.
«Мыржақып. Оян, қазақ!» фильмі жақында ғана жарыққа шықты. Ал, Қарағанды алғашқылардың бірі болып, ұлттық рухты көтеруді көксеген тағылымды туындының премьерасын өткізді. Зал лық толды.
Киноны көрсетпес бұрын баспасөз мәслихаты ұйымдастырылды. Оған қоюшы режиссер – Мұрат Есжан, сценарий авторлары – Ұларбек Нұрғалым мен Ұшқын Сәйдірахман, Міржақыптың рөліндегі актер, Қазақстан Республикасы Мәдениет саласының үздігі Бақыт Қажыбаев, «Сарыжайлау» кинотеатрының басшысы Саят Әбдіғали қатысты.
Фильмді түсіруге бас-аяғы бір жылдай уақыт кетіпті. Айта кетейік, былтырғы желтоқсанда «Міржақып. Оян, қазақ!» фильмінің сериалдық нұсқасы көрермен назарына ұсынылған, 6 серия. Содан кейін ғана тапсырыс берушілердің идеясымен екі сағаттық фильмге айналған. Мынау – сол.
– Бір жылдың көлемінде мұндай фильм түсіру оңай емес. Үлкен жоба үшін аз уақыт. Бірақ, ауыр, жауапкершілігі зор жұмысты атқарып шықтық. Түсірілім үшін Міржақып Дулатұлының туған жері Қызбелге бардық. Бидайық деген ауылда жерленген. Торғай даласында Қоңыраулы деген өзен бар. Сол жерде балалығы өткен.
Тарихи киноларды түсіретіндей Қазақстанда сырт-келбеті сақталған тарихи ғимараттар жоқтың қасы. Осыған қынжыламын. Көздің қарашығындай сақтамаймыз. Ондай үйлер, көшелер Қостанайда бар екен. Қостанайға да ат басын бұрдық. Негізгі бөлігі Алматыда түсірілді, – деді Мұрат Есжан.
Фильмдегі кейіпкерлердің сөзін, ішкі монологын, өзара диалогын жазу – машақаттың машақаты. Осы туындыдағы кейіпкерлердің сөзін ақын, драматург Ұларбек Нұрғалымұлы жазды.
– Тарихи фильмдерде тілге баса мән беру керек. Қазір көп актерлерде қалалық акцент басым. Қазақы ырғақ, үн, әуез жоғалып бара жатқандай. Осы фильмде де тілге қарауыл қойдық. Әсіресе, калькалардан сақтандық. Алаш арыстарының жазған еңбектерін қайта-қайта оқып, сол кезеңдегі сөйлеу мәнерін сезінуге барынша тырыстық. Егерде қазақы әуез болмаса, бүкіл еңбек зая кетеді, – деді Ұларбек мырза.
Бұл фильмнің түсіріліміне тарихшылар, әдебиетшілер жұмылдырылыпты.
– Тарихи деректерден алшақтамауға тырыстық. Әдебиет зерттеушілері мен алаштанушылардың, тарихшылардың еңбектерін жаппай оқып шықтық. Міржақып Дулатұлының қызы Гүлнар Міржақыпқызының әңгімесіне де сүйендік. Естеліктерін, әкеге деген сағынышын фильмнің тұздығы қылдық, – деді Ұшқын Сәйдірахман.
Фильм Міржақыпты атуға апара жатқан сәтінен басталды. Басталмай жатып, демімізді ішке тарттық. Қаннан шылқыған жейделерді арбаға салып, қан ұйыған еденді жуған түрме қызметкерінің қимылын детальмен түсірген. Дене түршігіп, жүрек шым ете қалды. Осы бір кадрларға қан-қасап ғасырдың иісі, сұп-сұр өңі сыйып кеткендей. Ажалға адымдап бара жатқан Алаш арысының эмоциясы сәтті берілген.
Фильмнің диалогы да сәтті. Мемлекет, ұлт хақында зілдей ойлар тастайды. Басты кейіпкерлер қатарында Әлихан Бөкейхан, Ахмет Байтұрсынұлы, Мағжан Жұмабаев бастаған Алаш алыптары бар. Бәрінің мақсаты айқын. Бодан жұртын тұсаудан босату үшін «тар жол, тайғақ кешеді». Түйіні тіпті ғажап!
Жә, «Міржақып. Оян, қазақ!» фильмі «Сарыжайлау» кинотеатрында бір апта бойы көрсетіледі. Ғаламтордағы кинотеатр сайтына кіріп, афишасына қарап қойыңыздар.
Қараңғы зал. Алдыңдағы адамның сұлбасы ғана көрінеді. Сол жақ иығына жантайған бойжеткеннің бетінен экрандағы жарыққа шағылып, аққан жұлдыздай жарқ еткен тамшы жасты көрдім.
Ерік НАРЫН,
Ortalyq.kz
