Бас тақырып

Қойнауы құтқа толы Қарағанды

Көмір тауып, көңіл ашқан өндірісті шаһар сан қилы өзгеріп, түрленіп, байырғы шаңғыттанып тұрған кәнігі кеншілер ауылынан жарты миллионнан астам тұрғыны бар заманауи мегаполиске айналды.

Биылғы жыл – өзінің 90 жылдық мерейтойын атап өтетін Қазақстанның бел қалаларының бірі Қарағанды үшін зор маңызға ие. Ғасырға жуық уақытты артқа тастаған шаһар бүгінде экономикалық һәм мәдени орталыққа айналып қана қоймай, қарқынды даму мен трансформацияның символы ретінде тарихқа берік енді.

Көмірлі Қарағандының Кеңес Ода­ғындағы индустрияландыру кезеңінен бастап, бай тарихы бастау алды. 1934 жылы кеншілер поселкесінен қалаға айналған Қарағанды тау-кен өндірісі мен ауыр өнеркәсіпті дамытудың негізгі ойыншысы болды.

Шаһардың Оңтүстік-Шығысында Александр Гапеевтің көшесі менмұндалап тұрғанымен, кейінгі қарағанды­лықтар бұл есім-сойдың тарихи маңызына мән беріп жатпасы анық. Ол уақытта көмір дегенде елдің есіне бірден Донбасс пен Кузбасс деген ұйқасты қос атау оралатын. Ал, бұған дейін «жанғыш тасқа» бай қарапайым Қарағанды жергілікті маңызы бар кен орны болып қана саналып келген. Геолог Гапеев бұл жаңсақ пікірді жоққа шығарып, Орталық Қазақстанда Донбасс пен Кузбаспен шендесе алатын тұтас көмір бассейні бар екенін дәлелдеп, қара алтынның қоры 90 миллиард тоннадан асатынын, бұл кем дегенде тағы 100 жыл көмір өндіруге жеткілікті екендігін айғақтаған.

Уағында бірталай жердің бауырын тамыршыдай тап басып қырағы болып алған Александр кейін келе «Алып Қарағанды» атты мақаласында қазақтың қыран қанаты талатын иен даласына бір жарым ай салып жеткенін әсерлі баяндайды.

Хош, сонымен топографиялық картаның жоқтығы ғалымның жұмысын қиындатты. Ол өзінің білігі мен жергілікті тұрғындар көмегіне сүйенуге мәжбүр болды. Қыр қазағына әрі-бері қадам санап жүрген бойшаң, көккөз жігіт тіптен таңданыс туғызды. Бірде, тіпті, Александр Гапеев дала кезіп жүріп жаңа қазылған құдыққа тап болды. Құдық маңында көмір кесектері жатты. Ол көп ойланбастан арқанды алып, төменге түсті. Шыңырауға түскен геолог жаңа көмір қабатын тапқанын түсініп, оның қалыңдығын өлшей бастағаны сол еді, жоғарыдағы жұрттың оны ұры деп қателесіп, жазым қыла жаздаған екен.

Бірнеше жыл бойы профессор Гапеев көмекшілерімен бірге Қарағандының сайын даласында ұңғыма бұрғылап, көмір қабаттарын зерттеп, карта сызды. Бұл тың мәліметтерді ғылыми дәрістері барысында, түрлі жиналыста сөз сөйлеп, барлау жұмыстарының нәтижелері туралы мақалаларын жариялау арқылы насихаттады. Ақыры ХХ ғасырдың 30-жылдарында Қарағанды өңірінде шахталар құрылысы басталды…

Ал, Тәуелсіздік жылдарында Қара­ғанды өнеркәсіптік экономикадан алуан түрлі орнықты экономикаға көшуді бастан өткерді. Машина жасау, тау-кен және металлургия секторларының дамуы қаланы негізгі экономикалық орталыққа айналдырып үлгерді. Сауда орталықтарын, тұрғын үй кешендерін және демалыс аймақтарын қоса алғанда, көптеген заманауи инфрақұрылымдық жобалармен Қарағанды өз тұрғындарына жайлы өмір сүру жағдайларын қамтамасыз етуге ұмтылады. Қала өз азаматтарының әлеуметтік әл-ауқатына белсенді қамқорлық жасайды. Медициналық инфрақұрылымды, білім беру бағдарламаларын және әлеуметтік қолдауды дамыту қоғамның әл-ауқатына жағдай жасайды.

Қарағанды өзінің білім беру мекемелерімен һәм ғылыми-зерттеулерімен де кең танымал. Қаланың университеттері мен ғылыми орталықтары ғылымның дамуына және білікті мамандар даярлау­ға өз үлестерін қосуда. Қарағандының бай мәдени мұрасы оның әртүрлі мұражайларында, театрларында, жасанды арт-кеңістіктерінде және фестивальдерінде көрінеді. Қала шығармашылық пен мәдениеттің өркендеу алаңына айналды.

Тоқсан жылдық торқалы мерей қаланың бай тарихын атап өтуге ғана емес, оның заманауи жетістіктері мен болашақ перспективаларын атап өтуге де бірденбір маңызды себеп. Қала өз тұрғындары үшін инновация, мәдени игілік және сапалы өмір орталығына айнала отырып, дамуын жалғастыруда. Қасиет тұнған қақпасын қайманасына ашқалы тұрған дәулетті шаһарды есік қаққалы тұрған мерейлі салтанатымен құттықтаймыз!

Ерқанат КЕҢЕСБЕКҰЛЫ,
Ortalyq.kz

Басқа материалдар

Пікір үстеу

Э-пошта мекенжайыңыз жарияланбайды. Міндетті өрістер * таңбаланған

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Back to top button