Маман кеңесі: ботулизм туралы білесіз бе?
Азық-түлік ботулизмі – бұл салыстырмалы түрде сирек кездесетін ауру, бірақ ағымы ауыр және өлімге әкелуі мүмкін. Үйде консервіленген тамақ өнімдері, сондай-ақ ашыту нәтижесінде алынған тағамдар оны тудыруы мүмкін. Осыған байланысты балық та үлкен қауіп төндіруі мүмкін. Бұл тағамның құрамында ботулинум микробтары немесе токсиндер болуы мүмкін.
Ботулизмді ересектер де, балалар да жұқтыруы мүмкін және сіз оны тыныс алу жолдары, ауыз бен ашық жаралар арқылы да жұқтыра аласыз. Бірақ ауру адамнан адамға берілмейді. Ботулизмнің қоздырғыштары барлық бес континентте кездеседі: олар топырақ пен көңде, жемістер мен көкөністерде, балықта және жануарлардың жем-шөбінде, тіпті жылы қанды жануарлардың нәжісінде кездеседі.
Азық-түлік өнімдерінің де өзіндік ерекшелігі бар: олардың ботулотоксин өндіретін жағдайлары бар, бұл тағамдардың тізімі біршама. Жасыл бұршақ, шпинат, саңырауқұлақтар мен қызылша, консервіленген балық, ашытылған, тұздалған және ысталған, шикі ет өнімдері, ветчина және шұжықтар. Ауру қоздырғыштары оларға нашар термиялық өңдеу немесе кептіру, тұз, қышқылдар және басқа консерванттардың болмауынан енуі мүмкін. Ұзақ уақыт бойы жылы жерде сақтау қауіпті нәтиже береді.
Улануды және ботулизмді жұқтыруды болдырмау үшін Қарағанды облысының санитариялық-эпидемиологиялық бақылау департаменті мынадай қағидаларды сақтауды ұсынады:
– өнімді рұқсат етілмеген сауда орындарында, жеке тұлғалардан (оның ішінде интернет арқылы), әсіресе егер оны үй жағдайында жасағаны белгілі болса, сатып алмаңыз. Бұл қауіпті болуы мүмкін;
– бұл аурудың микробтары мен токсиндері өнімнің сыртқы түрін, иісі мен дәмін өзгертпеуі мүмкін екенін ұмытпаңыз. Сондықтан үйде дайындалған консервілерді тамақтанудан 6-12 сағат бұрын 15-20 минут қайнату керек, тез салқындатып, 36 сағат ішінде тұтыну керек. Азық-түлік пен консервілерді үстелге ұсынар алдында қайнату, қуыру – ботулизм мен басқа да ішек аурулары мен тамақтан уланудың алдын алудың негізгі шарасы;
– өнеркәсіптік тәсілмен дайындалған консервілерді ғана пайдаланыңыз;
– ешқандай жағдайда банка қақпағы ісінген консервілерді жемеңіз;
– тағамды қолданар алдында консервіленген тағамдарды шамамен жарты сағат қайнатыңыз – бұл ботулотоксиндерді жоюға көмектеседі;
– дайын өнімді шикізаттан бөліңіз;
– мұқият термиялық өңдеуді жүргізіңіз;
– өнімдерді қауіпсіз температурада сақтаңыз.
Егер сіз өнімдерді үйде сақтасаңыз, бірнеше ережелерді сақтау маңызды:
– ет пен балықты герметикалық жабық банкаларда сақтауға болмайды (автоклавсыз) – бұл ботулизм микробтары үшін өте қолайлы орта;
– топырақ пен спораның ең кішкентай қалдықтары қиын алып тастаалатын саңырауқұлақтарды сақтамаңыз. Оларды үй жағдайында маринадтау және қышқыл мен тұзды қоса отырып, тұздау маңызды. Оларды қақпақтармен герметикалық түрде жаппаңыз – бұл ауыр зардаптарға әкелуі мүмкін;
– құрамында табиғи қышқылы жоқ (қияр, тұздалған бұршақ) және топырақ қалдықтарынан толығымен жуу қиын көкөністерді сақтауға болмайды. Тағы да, тек қышқыл қосу арқылы ұзақ сақтауға болады;
– үйде консервіленген барлық өнімдерді тоңазытқышта немесе салқын жерде сақтау керек.
Ботулизмнің инкубациялық кезеңі қысқа – 6-дан 30 сағатқа дейін, көп уақытқа созылуы сирек болады. Ауру күрт басталады: алғашқы 2-3 сағатта – әлсіздік, жалпы бұзылу, бұлшықет әлсіздігі, болмашы бас ауруы, жеңіл бас айналу орын алады. Осының салдарынан ауыздың құрғауы, шөлдеу байқалады. Кейбіреулер аурудың алғашқы 2-3 күнінде іштің ауырсынуын сезінеді. Ерте және өте жиі кездесетін симптом – аурудың алғашқы 2 күнінде құсу. Температура әдетте қалыпты болып қалады немесе 37,7-38°аралығында бірнеше күн бойы көтеріледі. Тағы бір осы ауруға тән симптом – бұл аурудың клиникалық көріністері кезінде іш қату.
Құрметті тұрғындар!
Егер сіз ботулизмнің кем дегенде бір-екі симптомын байқасаңыз, санитариялық дәрігерлер шұғыл түрде дәрігерлер көмегіне жүгінуге шақырады. Дәрігерді күткенде ағзадан улы заттарды шығару үшін ауырған адам асқазанын жуу қажет. Бұл жағдайда уақтылы көмек көрсету аурудан тез айығуға көмектеседі. Адам дәрігерлерге неғұрлым ертерек жүгінсе, соғұрлым ертерек диагноз анықталып, нақты емдеу жүргізіледі.
Юрий ЗАЛЫГИН,
Қарағанды облысының санитариялық-эпидемиологиялық
бақылау департаментінің басшысы
