Бақша дақылдарын сатып алу кезінде абай болыңыз
Бақша дақылдары бұл белгілі бір жағдайларда, “бақшада” (қарбыз, қауын, асқабақ) өсірілетін жеміс-көкөніс дақылдары. Бақша дақылдары денсаулыққа пайдалы, олар дәрумендер мен қоректік заттарға бай, бірақ олар пайдалы болу үшін, оларды сатып алу және сақтау ережелерін орындау керек, әйтпесе уланып қалуға болады. Қарбыз сатып алудың ең оңтайлы уақыты – тамыз және қыркүйек айлары, бұл олардың табиғи пісетін кезеңі. Бұл уақыттан бұрын сатылатын қарбыздар піспеген немесе нитраттармен немесе басқа азот тыңайтқыштарымен толтырылған болуы мүмкін.
Қарбыз мен қауынды мамандандырылған сауда орындарында (ауылшаруашылық базарлары, дүкендер, павильондар) сатып алу қажет, онда зертханаларда санитариялық сараптамадан өткен тауарлар сатылады, бұл өнімнің қауіпсіздігіне кепілдік береді. Бақша дақылдарын сатудың санкцияланған орнында бақша дақылдарының сапасы мен қауіпсіздігін растайтын ілеспе құжаттардың толық пакеті (сертификат немесе сәйкестік туралы декларация, қарбыз өсірген ұйым берген сапа туралы куәлік) болуы тиіс. Өнім сөрелерде немесе тауар астына қоятын тақтайшаларда сақталуы керек.
Көлік аялдамаларында, автожолдардың бойында, тұрғын үйлердің аулаларында рұқсат етілмеген сауда орындарында бақша дақылдарын сатып алуға болмайды. Мұндай жерлерде қажетті санитариялық сараптамадан өтпеген, олардың шығу тегін, сапасы мен қауіпсіздігін растайтын қажетті құжаттары жоқ қарбыздар мен қауындар сатылуы мүмкін.
Өнімді сатып алу кезінде сауда нүктесінің санитариялық-техникалық және гигиеналық жағдайына, персоналдың жеке гигиена ережелерін сақтау үшін жағдайлардың болуына, санитарлық киіммен қамтамасыз етілуіне назар аударыңыз.
Бақша дақылдарын кеспей, бүтіндей сатып алыңыз. Қауын бөліктерін кесінділермен, жарықтармен, қабықтың зақымдалуымен сатуға жол берілмейді, өйткені кесу және кейіннен сақтау кезінде бактериялық ластану ықтималдығы жоғары. Жылу және қоректік ортаның болуы (тәтті целлюлоза) – әртүрлі тағамдық бактериялық уланулар мен жедел ішек инфекцияларын тудыруы мүмкін бактериялардың тез өсуіне және көбеюіне ықпал ететін жағдайлар.
Жақсы, жетілген қарбыздың сырты тұтас, қабығының түсі айқын болады. Қарбыз жатқан бүйіріндегі жеңіл дақ мүмкіндігінше сары, тіпті қызғылт сары болуы керек. Піскен қарбыз міндетті түрде қатты, қабығы жылтыр болады, егер тырнақ қарбыз терісін оңай тесіп кетсе, онда қарбыз піспеген. Піскен қарбыздың сабағы құрғақ. Алақанмен соғылған кезде жетілген қарбыз дірілдейді, бүгілген саусақпен соғылған кезде орташа дауысты дыбыс шығарады.
Қауынның құйрығының қарама-қарсы жағы сәл жұмсақ болуы керек, егер қатты болса, бұл қауынның жетілмегендігінің белгісі. Егер сіз қауынды шертсеңіз, дыбыс күңгірт болуы керек. Қауыннан хош иіс шығуы керек, егер иіс болмаса, бұл жемісті сатып алудың қажеті жоқ.
Жемістерді кесер алдында оларды жылы сумен және сабынмен мұқият жууды ұмытпаңыз, өйткені топырақ бөлшектері, шаң, қабығында орналасқан микроорганизмдер жемістің ішіне еніп, ішек инфекциясына әкелуі мүмкін.
Кесілген қарбыз мен қауынды тек тоңазытқышта сақтаңыз. Егер кесілгеннен кейін сіз сатып алған қарбыздың қышқыл иісі бар екендігі анықталса, онда ешқандай жағдайда оны жеуге болмайды, ондай тамақтан улануға болады.
Егер әлі де ұзақ сақтау қажет болса, онда сіз кесілген жерді пленкамен жауып, тоңазытқышта сақтауыңыз керек.
Тоңазытқышта тауарлық көршілік ережелерін сақтаңыз, бақша дақылдарын шикі, термиялық өңделмеген өнімдерден (жұмыртқа, ет, құс еті) бөлек сақтау керек.
Бақша дақылдарын бір уақытта тұтынуға болатындай кішкентай етіп таңдаған дұрыс.
Санитарлық қызмет мамандары азық-түлік өнімдерін, оның ішінде бақша дақылдарын ұйымдастырылмаған сауда орындарында сатуға тыйым салынғанын және мұндай жерлерде азық-түлік сатып алуға денсаулыққа қауіпті екенін тағы да еске салады, өйткені бұл өнімдер адамның өмірі мен денсаулығына тікелей қауіп төндіруі мүмкін, сонымен қатар жұқпалы аурулардың пайда болу қаупі бар.
Еркін Бейсембаев,
Шахтинск қалалық санитариялық-эпидемиологиялық бақылау басқармасының басшысы
