Сәуірден бастап елімізде қандай өзгерістер болады?

Көктемнің екінші айында қазақстандықтарды бірқатар жаңашылдық күтіп тұр. 

Білім

Оқушылардың соңғы оқу тоқсаны басталады

1 сәуірден бастап оқу жылының IV тоқсаны басталады. Төртінші тоқсанда оқушылар 8 оқу апта оқиды. Сөйтіп 25 мамырда оқу жылын қорытындылайды.

Бірінші сыныпқа қабылдау басталды

Биыл бірінші сыныпқа өтініш қабылдау 1 сәуірде басталып, 31 тамызға дейін жалғасады. Құжаттарды мемлекеттік egov.kz электронды үкіметі, жергілікті атқарушы органдардың ақпараттық жүйелері арқылы, сондай-ақ, қағаз нұсқада 1 сәуір мен 31 тамыз аралығында тапсыруға болады.

Мемлекеттік білім беру жинақтау жүйесі жетілдірілді.

ЖРРФР білім беру жинақтаушы сақтандыру шарты бойынша сақтандыру төлемдерін жүзеге асыру есебі мен ережелерін бекітті.

Қаулы «Келешек» бірыңғай ерікті жинақтау жүйесін енгізу бөлігінде «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне мемлекеттік білім беру жинақтау жүйесі мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу, ақпарат, қоғамдық даму, мәдениет және мұрағат дела салаларындағы артық заңнамалық регламенттеуді болдырмау туралы» 2025 жылғы 10 қаңтардағы ҚР Заңын іске асыруға әзірленді.

«Келешек» бағдарламасын енгізуге байланысты мемлекеттік білім беру жинақтау жүйесі (МБЖЖ) шеңберінде сақтандыру шарттары бойынша есептік соманы айқындау тәртібі нақтыланады.

Енді жинақ сомасы мемлекеттен біржолғы бастапқы білім беру капиталымен толықтырылды (60 АЕК (2025 жылы 235 920 теңге) – барлығы үшін, 120 АЕК (471 840 теңге) – жетім балалар үшін, ол инвестицияланатын және инвестициялық табыс есептелетін болады. Бұл білім беру қызметтеріне ақы төлеу үшін жинақтардың жалпы мөлшерін ұлғайтуға және МБЖЖ қатысушылары үшін жағдайларды жақсартуға мүмкіндік береді.

Тәлімгерлік жөніндегі ұйымдардың мәртебесі регламенттелген.

«Қазақстан Республикасындағы Бала құқықтары туралы» ҚР Заңында «Тәлімгерлік жөніндегі ұйым» термині пайда болды – Қазақстан Республикасының аумағында жетім балаларға, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға, жетім балалар мен қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған білім беру ұйымдарындағы балаларға тәлімгерлікті ұйымдастыру жөніндегі қызметті өтеусіз негізде жүзеге асыратын коммерциялық емес ұйым.

Тәлімгерлік жөніндегі ұйым:

• тәлімгер болғысы келетін адамдарға консультативтік көмек көрсету;
• тәлімгер болғысы келетін адамдарды оқытуды жүзеге асыру;
• жетім балаларға, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған, жетім балаларға және он жасқа толған ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған білім беру ұйымдарындағы балаларға тәлімгерлерді іріктеуді жүзеге асыру;
• тәлімгерлерге құқықтық және психологиялық көмек көрсету;
• өз қызметі туралы тоқсан сайынғы есепті қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органға ұсыну;
• жетім балалардың, жетім балаларға арналған білім беру ұйымдарындағы ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалардың және он жасқа толған ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалардың, сондай-ақ тәлімгерлердің дербес деректерінің құпиялылығын қамтамасыз ету;

ҚР заңдарында көзделген өзге де міндеттерді сақтау.

Арнайы дайындықтан өткен адам ғана тәлімгер бола алады.

Меншік нысанына қарамастан барлық білім беру ұйымдарында халықтың әлеуметтік осал топтарындағы білім алушылар мен тәрбиеленушілерге қаржылық және материалдық көмек көрсетілетін болады

Білім министрлігі отбасы және балалар саласында мемлекеттік қызмет көрсету ережелеріне тиісті түзетулер енгізді.

Атап айтқанда, «Мемлекеттік білім беру ұйымдарының білім алушылары мен тәрбиеленушілеріне қаржылық және материалдық көмек көрсету» Мемлекеттік қызмет көрсету қағидаларының тақырыбы мен мәтіні бойынша «Мемлекеттік» деген сөз алынып тасталды.

Білім беру ұйымдарының білім алушылары мен тәрбиеленушілерінің мынадай санаттарына қаржылық және материалдық көмек көрсетіледі:

• мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек алуға құқығы бар отбасылардан шыққан балаларға;
• жан басына шаққандағы орташа табысы ең төменгі күнкөріс деңгейінен төмен мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек алмайтын отбасылардан шыққан балаларға;
• жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған, отбасыларда тұратын балалар;
• төтенше жағдайлардың салдарынан шұғыл көмекті талап ететін отбасылардан шыққан балаларға;
• білім беру ұйымының алқалы органы айқындайтын білім алушылар мен тәрбиеленушілердің өзге де санаттарына.

Сәуірде қанша күн демаламыз?

Сәуірде мемлекеттік мерекелер жоқ, сондықтан 5 күн жұмыс істейтіндерде 8 демалыс күні, 6 күн жұмыс істейтіндерде 4 демалыс күні болады. Яғни бұл айда демалыс күндері тек сенбі мен жексенбіге сәйкес келеді.

Сәуір айында қазақстандықтар 8 күн демалады:
5, 6, 12, 13, 19, 20, 26, 27 сәуір.

Мынадай кәсіби мерекелер мен атаулы күндер бар:
– 6 сәуір (сәуірдің бірінші жексенбісі) – Геологтар күні
– 12 сәуір – Ғылыми қызметкерлер күні
– 15 сәуір – Ұлттық ғашықтар күні
– 21 сәуір – Қазақстан Республикасы Мемлекеттік күзет қызметі күні

Транспорт

Мопедтерді тіркеу міндеттеледі

5 сәуірден бастап мопедтер механикалық көліктерге теңестіріледі.

ҚР заңнамасына тиісті түзетулер қолданысқа енгізіледі.

Енді мопедтермен олар полицияда тіркелгеннен кейін, техникалық байқаудан өткеннен кейін, АҚЖ сақтандыру полисін ресімдегеннен кейін және A1 санатындағы жүргізуші куәлігі болған жағдайда ғана жүруге болады.

Сондай-ақ 5 сәуірден бастап техникалық байқау операторлары қызметінің рұқсат беру тәртібі енгізіледі.

Көлік және коммуникациялар саласындағы уәкілетті орган техникалық байқау операторларының қызметіне рұқсат береді. Техникалық байқау операторлары Көлік құралдарын міндетті техникалық байқаудан өткізу жөніндегі қызметті жүзеге асыру үшін:

• жеке кәсіпкер ретінде немесе заңды тұлға ретінде мемлекеттік тіркеуге ие болу;
• Көлік және коммуникация саласындағы уәкілетті орган бекіткен рұқсат беру талаптарына сәйкес келуге тиіс.

Үкіметтің қаулысымен көлік министрлігін техникалық байқау операторларының қызметіне екінші санаттағы рұқсаттар беруге уәкілетті орган айқындады.

Тиісті функциялар Көлік министрлігі туралы ережеге де қосылды.

Көлік министрлігінде техникалық байқауды ұйымдастыру және өткізу ережелері өзгерді

Көлік құралдарын міндетті техникалық байқаудан өткізуді техникалық байқау операторлары техникалық байқау операторының қызметіне екінші санаттағы рұқсатты алған күннен бастап (бұрын хабарлама берілген күннен бастап болған) жүзеге асырады.

Техникалық байқаудың бірыңғай ақпараттық жүйесінің (баж) операторы көлік құралдарын пайдалануға тыйым салынған ақаулар туындаған кезде ЖКО жасалған жағдайда көлік құралын техникалық байқаудың диагностикалық картасын жояды.

Техникалық байқаудан өту кезеңділігі нақтыланады:

• әрбір 12 ай сайын – шығарылған жылын қоса алғанда, жасы 7 жылдан асатын, автомобиль көлігі саласындағы кәсіпкерлік қызметте пайдаланылмайтын, N1-3, O1-4, L1-7, шығарылған жылын қоса алғанда, жасы 1 жылдан асатын M1 санаттары.
• әрбір 6 ай сайын – автомобиль көлігі саласындағы кәсіпкерлік қызметте пайдаланылатын M1 санаттары, М2, М3, N, адамдарды тасымалдау үшін жабдықталған, сондай-ақ шығарылған жылын қоса алғанда, жасы 1 жылдан асатын қауіпті жүктерді тасымалдауға арналған және жабдықталған M1, N1-3 және O1-4 санаттары.

Мопедті тіркеуге арналған құжаттар тізімі анықталды.

ІІМ көлік құралының сәйкестендіру нөмірі бойынша көлік құралдарының жекелеген түрлерін мемлекеттік тіркеу және есепке алу қағидаларына тиісті толықтырулар енгізді.

Мопедті тіркеу үшін иесі (иесінің өкілі) ұсынады:

• жеке басын куәландыратын құжат (жеке басын сәйкестендіру үшін) немесе цифрлық құжаттар сервисінен электрондық нысанда;
• Салық кодексінің 553 және 615-баптарында көзделген КҚТК, МТНБ бергені үшін тіркеу алымы мен мемлекеттік баждардың төленгенін растайтын құжаттар;
• осы Қағидаларға 16-қосымшаға сәйкес мопедті мемлекеттік тіркеу туралы өтініш;
• техникалық құжат (бар болса) немесе мопедтің техникалық сипаттамалары туралы мәліметтер;
• мопедтің сәйкестендіру нөмірі болмаған кезде сәйкестендіру нөмірін тіркеу әрекеттері жасалғанға дейін мопед иесінің өтініші бойынша уәкілетті орган береді;
• осы Қағидаларға 12-қосымшаға сәйкес көлік құралын тексеру актісі (көлік құралын бастапқы тіркеу кезінде);
• бұрынғы КҚТК және МТНБ (олар болған кезде);
• шарт немесе сенімхат иесінің өкілі жүгінген жағдайларда.

Жол қозғалысы ережелеріне енгізілген түзетулерге сәйкес, мопед жүргізушісі мен жолаушылары бекітілген мотошлемде болуы керек.

Жүргізушілерге тыйым салынатын толықтырулар енгізіледі:

• мотоциклді немесе мопедті кем дегенде бір қолыңызбен жүргізбей басқарыңыз;
• мотоциклді немесе мопедті бір дөңгелекте басқару, сол сияқты осы көлік құралын басқаруға арналған орыннан тыс жерде орналастыру;
• мотоциклдерде немесе мопедтерде, сондай-ақ арнайы құрылғыларда олардың өлшемдері үшін ұзындығы немесе ені бойынша елу сантиметрден асатын жүкті немесе басқаруға кедергі келтіретін жүкті тасымалдау.

Өз кезегінде жолаушыларға мотоцикл немесе мопедтің қозғалысы кезінде аяқ тіректеріне немесе орындыққа тұруға тыйым салынды.

Жүк тасымалы

Жүктерді темір жол көлігімен тасымалдау қағидаларына толықтырулар енгізілді.

ТЖ жоюға арналған төтенше жағдайларды жою бойынша авариялық-құтқару жұмыстарын жүргізу аймақтарында Жүктерді қабылдау, тасымалдау және беру кезінде мынадай негізгі іс-шаралар жүзеге асырылады:

• теміржол көлігі саласындағы уәкілетті органның жүк жөнелтушілермен (жүк алушылармен), азаматтық қорғау саласындағы уәкілетті органмен, жергілікті атқарушы органдармен, жүктерді ұлттық тасымалдаушымен бірлесіп жүкті көрсеткен кезде тиеу орнын айқындауы;
• Ұлттық темір жол компаниясының Ұлттық темір жол компаниясының және оның еншілес ұйымдарының паркінен жылжымалы құрамды тиеу күніне сәйкес жедел ұсынуы, ал ол болмаған жағдайда Ұлттық темір жол компаниясы басқа меншік иелерінің жылжымалы құрамын тартады;
• техниканы көлік жағдайына дайындау және жүк жөнелтушілер т/ж көлік саласындағы уәкілетті органмен, азаматтық қорғау саласындағы уәкілетті органмен, жергілікті атқарушы органдармен бірлесіп тиеу күні басталғанға дейін бекіту деректемелерінің қажетті көлемін қамтамасыз ету;
• жүк жөнелтушілердің жүктерді ұлттық жүк тасымалдаушымен, азаматтық қорғау саласындағы уәкілетті органмен, теміржол көлігі саласындағы уәкілетті органмен, жергілікті атқарушы органдармен бірлесіп, жылжымалы құрам берілген сәттен бастап 12 сағат ішінде техникалық шарттарға сәйкес тиеуін қамтамасыз ету;
• Ұлттық жүк тасымалдаушының жылжымалы құрамға жүкті дұрыс орналастыру және бекіту жөніндегі білікті маман ұсынуы жылжымалы құрамды берген сәттен бастап 12 сағат ішінде;
• тасымалдау құжаттарын жедел ресімдеу және жүктерді ұлттық тасымалдаушының Жүктерді қабылдау сәтінен бастап 2 сағат ішінде жөнелтуі;
• Ұлттық жүк тасымалдаушының ақпаратты азаматтық қорғау саласындағы уәкілетті органның, жүктерді жөнелту жөніндегі теміржол көлігі саласындағы уәкілетті органның жедел штабтарына және жүкті жөнелткеннен кейін 2 сағат ішінде межелі станцияға жүктердің келуінің болжамды күніне беруі;
• т/ж көлік саласындағы уәкілетті органның жүк жөнелтушілермен (жүк алушылармен), азаматтық қорғау саласындағы уәкілетті органмен, жергілікті атқарушы органдармен, ұлттық жүк тасымалдаушымен бірлесіп жүк түсірілетін орынды айқындауы және жүк келгенге дейін тиісті жұмыс күшін даярлауы;
• ұлттық тасымалдаушының жүктерді тәулігіне 1000 километрге дейін жеткізуді қамтамасыз етуі;
• жүк жөнелтушінің (жүк алушының) және Ұлттық жүк тасымалдаушының азаматтық қорғау саласындағы уәкілетті органмен, теміржол көлігі саласындағы уәкілетті органмен, келген жүкті жедел түсіру жөніндегі жергілікті атқарушы органдармен өзара іс-қимылы және жылжымалы құрам берілген сәттен бастап 3 сағат ішінде вагондарды түсіру орнына беру;
• т/ж көлік саласындағы уәкілетті орган азаматтық қорғау саласындағы уәкілетті органмен, жергілікті атқарушы органдармен, ұлттық жүк тасымалдаушымен, жүк жөнелтушілермен (жүк алушылармен) бірлесіп жылжымалы құрамды түсіруге берген кезде бос жылжымалы құрамды қайтаруды айқындау және тасымалдау құжаттарын ресімдеу.

Көлік министрлігінде «Теміржол көлігіндегі жүк және коммерциялық жұмыс» кәсіби стандарты бекітілді.

Құжат жүк тасымалдауды ұйымдастыруды, жүктерді өңдеуді және коммерциялық операцияларды орындауды қамтиды. Жүкті дайындау және өлшеу, тасымалдау құжаттарын ресімдеу, ақы алу, вагондарды пломбалау, жүкті сақтау және алушыларға беру процестерін қамтиды.

Мамандықтар карточкаларын қамтиды:

Поездарды қабылдаушы – СБШ 2-ші деңгейі;

Жүктер мен багажды іздеу агенті – СБШ 3-ші деңгейі;

Багаж кассирі, тауарлық (жүк) – СБШ 3-ші деңгейі;

Шекаралық станцияда (пунктте) жүктерді беру жөніндегі Агент – СБШ-ның 3-деңгейі;

Коммерциялық тексеру пунктінің бригадирі – СБШ 4-ші деңгейі;

Жүк пен багажды қабылдап – тапсырушы – СБШ-ның 2-ші деңгейі.

Мемлекеттік сатып алу

Мемлекеттік сатып алуларға күнделікті және апта сайынғы қажеттілік қызметтерінің тізбесі кеңейтілді.

Конкурс, аукцион тәсілімен мемлекеттік сатып алу қорытындылары шығарылғанға және Мемлекеттік сатып алу туралы шарт күшіне енгенге дейінгі кезеңге күнделікті және (немесе) апта сайынғы қажеттілік тауарларының, жұмыстарының, көрсетілетін қызметтерінің тізбесі жаңа редакцияда жазылды.

Қызметтер тізіміне қосылды:

• басып шығару сервисінің қызметтері;
• ақпараттық жүйені техникалық қолдау жөніндегі қызметтер;
• ақпараттық қауіпсіздік жедел орталығының қызметтері.
• Тауарлар мен жұмыстардың тізімі өзгеріссіз қалды.

Медицина

Қазақстанда қағаз түріндегі еңбекке жарамсыздық парағы жойылады

2025 жылдың 1 сәуірінен бастап Қазақстанда тек цифрлық форматтағы еңбекке жарамсыздық парақтары қолданылады. Бұл өзгеріс азаматтардың медициналық мекемелермен өзара байланысын жеңілдету мақсатында енгізіліп отыр.

Жаңа жүйе арқылы еңбекке жарамсыздық туралы мәліметтер тікелей жұмыс берушіге жолданады, сонымен қатар, бұл құжаттарды қолдан жасау қаупін төмендетуге көмектеседі.

Аида РАХЫМҚҰЛОВА