Гүлнар ЖҰМАҒҰЛОВА: «Адам папилломавирусына қарсы вакцинация – бұл аурудың алдын алудың жалғыз әдісі»
Еліміз бойынша Қазақстан Республикасының Бас мемлекеттік санитариялық дәрігерінің 17 қыркүйектегі №11 қаулысына сәйкес адам папилломавирусына қарсы вакцинация басталды. Құжатқа сәйкес, 11 жастағы қыз балалар жоспарлы түрде вакцинациялауға жатады. Сондай-ақ, 12 жастан 13 жасқа дейінгі қыздарға арналған түгендеу иммундауы жүргізіледі.
Бұл қандай ауру? Бұл вирустың қауіптілігі неде? Шахтинск өңірінде АПВ-ға қарсы иммундау қалай жүріп жатыр? Осы және өзге де сұрақтарымызға Шахтинск қалалық санитариялық-эпидемиологиялық бақылау басқармасы басшысының м.а. Жұмағұлова Гүлнар Тәңірбергенқызы жауап берген еді. Назарларыңызға ұсынамыз.
– Гүлнар Тәңібергенқызы, адам папилломавирусы деген не және ол қаншалықты қауіпті? Әңгімемізді осыдан бастасақ…
– Бұл әртүрлі мүшелердің терісі мен шырышты қабығына жұғатын вирус (мысалы, жатыр мойны немесе аногенитальды аймақ). Кейбір жағдайларда инфекция папилломалардың пайда болуына әкеледі (сүйел өсінділері). АПВ-ның көптеген түрлері бар. Бүгінгі күнге дейін 200-ге жуық штамм зерттелді. Ең қауіптісі 16 және 18 типтері екені белгілі.
АПВ негізінен жыныстық қатынас арқылы таралады және АПВ инфекцияларының көпшілігі жыныстық қатынас басталғаннан кейін көп ұзамай пайда болады.
Вирус тез таралуымен, жасушалардың қатерлі ісіктің деградациясының қоздырғышына айналып, нәтижесінде қатерлі ісіктің дамуына әкелуімен қауіпті.
– Адам өзіндегі папилломавирусын қалай анықтай алады және одан емделуге бола ма?
– Ауру ешқандай жолмен көрінбейді, яғни адам жұқтыруы мүмкін, бірақ жұқтырғанын білмейді. Вирус зертханалық зерттеулермен анықталады. Оны емдеу мүмкін емес, өйткені вирус адам жасушасына енеді. Оны өлтіру үшін жасушаның өзін өлтіру керек. Біздің иммундық жүйемізде 1,5-2 жыл ішінде вирусты өздері жеңе алатын қорғаныс денелері бар. Бірақ АПВ-ның кейбір штаммдарымен ағза күресуге қабілетсіз. Қатерлі ісікке айналмас бұрын, жасушадағы вирус жылдар бойы отыра алады. Бұл қанша уақытқа созылатыны адамның иммундық жүйесіне байланысты.
– Біздің облыста АПВ-ға қарсы вакцинация басталды. Неліктен біз 11 жастағы қыз балаларға екпе саламыз?
– АПВ вакцинация бағдарламасының негізгі мақсаты-әйелдерді жатыр мойны обырынан қорғау, бұл ең көп таралған ауру. Көптеген адамдар бұл вирусты жыныстық өмірдің басталуымен жұқтырады, сондықтан вакцинация балалық шақта (жыныстық өмір басталғанға дейін) жасалады. Сондай-ақ, бұл жаста вакцинацияның ең жоғары тиімділігі (ең тұрақты иммундық жауап) байқалады. Сондықтан ДДҰ және көптеген елдердегі ұлттық органдар бірінші кезектегі міндет ретінде 9-14 жас аралығындағы қыздарға АПВ вакцинасын жасауды ұсынады.
Біздің елімізде Ұлттық вакцинация күнтізбесіне сәйкес Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының ұстанымын және Қазақстан халқын иммундау жөніндегі сарапшылардың Ұлттық техникалық консультативтік тобының ұсынымдарын ескере отырып, 11 жастағы қыздарға вакцина салынады.
– Вакцинациядан басқа АПВ-дан қорғанудың қандай әдістері бар?
– Бүгінгі таңда АПВ үшін нақты ем жоқ, сондықтан вакцина қорғаудың жалғыз әдісі болып табылады. Сонымен қатар, жатыр мойны обырының дамуы әйелдің АПВ инфекциясына байланысты екендігі ғылыми дәлелденген. Вакцина жатыр мойны обырынан және папилломавирус тудыратын басқа да онкологиялық аурулардан қорғайды.
– АПВ вакцинасы ауруды тудыруы мүмкін бе?
– Вакцина-бұл вирустың қабығындағы ақуыз, оның жеке бөліктері. Шын мәнінде, бұл ауруды физикалық түрде тудырмайтын, бірақ иммунитетті қалыптастыру үшін жеткілікті болатын, өміршең емес қабықтың шашыраңқы қалдықтары. Осыған байланысты вакцина ауруды тудыруы мүмкін емес, керісінше жатыр мойнының қатерлі ісігі алдынғы аурулары мен қатерлі ісігі ауруының, жыныс мүшелерінің сүйелдерінің пайда болуының алдын алады.
– Вакцинацияға қарсы көрсеткіштер бар ма?
– Иә, бар. Біріншіден, бұл белсенді заттарға немесе вакцинаның кез-келген қосалқы заттарына жоғары сезімталдық. Екіншіден, бұл вакцинаны алдыңғы енгізуге анафилактикалық реакция тарихы. Үшіншіден, бұл жіті жұқпалы аурудың болуы немесе орташа немесе ауыр созылмалы аурудың өршуі. Сонымен қатар, қарсы көрсеткіштер тізімінде дене температурасының 38°C – тан жоғарылауы бар, бірақ кез-келген жағдайда дәрігер міндетті тексеруден және қыз баланың денсаулығының жай-күйін анықтағаннан кейін вакцинацияға рұқсат беруді немесе жібермеуді шешеді.
– Қарсы көрсеткіштердің бәрі түсінікті. Ал, АПВ вакцинациясынан кейін қандай салдарды күтуге болады?
– Вакциналар қауіпсіз және тиімді, бірақ дененің күтілетін реакциялары әбден мүмкін – олар ұзаққа созылмайды және жеңіл өтеді. Жалпы, дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметтері бойынша, әлемде АПВ вакциналарының 270 миллион дозасын қолдану жағымсыз реакциялар тудырмады.
– Шахтинск аймағында АПВ-на қарсы иммундау қалай жүріп жатқанын айта кетсеңіз…
– 15 қыркүйектен бастап Шахтинск аймағында АПВ-ға қарсы иммундау басталды. Вакцина тегін, қол жетімді және оны тіркелген жері бойынша емханалардан алуға болады. Вакцинация ата-аналарының немесе қамқоршыларының ақпараттандырылған келісімімен, қарсы көрсетілімдер болмаған кезде дәрігердің қарауынан кейін жүргізіледі. Біздің өңірде барлығы 11 жастағы 365 қыз баланы егу жоспарланған, бүгінгі таңда 52 қыз бала егілді, бұл көрсеткіш 14,2%. 12 жастан 13 жасқа дейінгі 11 ай 29 күндік қыздарға АПВ–на қарсы вакцинация бойынша 711 қыз жоспарланған, 51-і егілді, көрсеткіш 7,1%.
Бүгінде адам папилломавирусын әлем халқының шамамен 80% жұқтырған. Осылай бола тұра, адамдардың көпшілігі өздерінде АПВ-ның болуы мүмкін екенін білмейді. Қазақстанда жыл сайын жатыр мойны обырының 1900-ге жуық жаңа жағдайы тіркеледі. Бұл аурудан жыл сайын 600-ден астам әйел қайтыс болады. Жатыр мойны обыры 25 пен 44 жас аралығындағы әйелдерде жиі кездесетін онкопатологиялар арасында 2-ші орында. Вирустық инфекцияны болдырмаудың ең сенімді жолы – АПВ–на қарсы уақытында егілу. Әсіресе оны скринингтік бағдарламалармен біріктіргенде вакцина жатыр мойны обырының даму қаупін азайтуға көмектеседі. Мен ата-аналарға дұрыс шешім қабылдауға кеңес беремін.
– Әңгімеңізге рақмет.
Сұхбаттасқан: Ілияс ДҮНГЕНБАЙҰЛЫ
