Аграрлы аймаққа айналамыз

Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың тапсырмасымен кейінгі алты жылда агросала табысқа кенелді. Мәселен, көктемгі егін шаруашылығына, оны жинауға 580 млрд теңге көлемінде қаржы бөлінді. Мұнымен қоса, ауыл шаруашылығы техникасын лизингке сатып алуға бағытталған сома да бес есеге ұлғайтылды. Президенттің пәрменімен іске қосылған «Ауыл аманаты» жобасы да Арқа агрокешенін дамытуға серпін берді.

Өнім көлемі өсті

Аймақтың агросаласы үшін кейінгі алты жылда айтулы көрсеткіштер бар. Соңғы 13 жылда болмаған рекордтық өнім алынды. 1 млн 300 мың тонна астық бастырылып, 409 мың тоннадай картоп жиналды. Қарағанды аймағы астық жинап, қамба толтыр­ған өңірлердің ішінде төртінші орынға тұрақтады.

Бұл нәтижеге мемлекеттік қолдау, ауыл шаруашылығы техникасын мезгілінде дайындау, жоғары сапалы тұқым мен минералды тыңайтқыштарды пайдалану көлемін арттыру, агротехнология­лық талаптарды орындау арқылы қол жеткізді. Мұнымен қоса, пайдаланылмаған 163 699 гектар жер мемлекет меншігіне қайтарылды. 94 мың тонна өңделген өнім экспортталды. Жалпы өнім көлемі 455 млрд теңгені құрады.

Өңірімізде ауыл шаруашылығы саласындағы өндірістің тиімділігін арттыру үшін суармалы жерлердің көлемі ұлғайтылып, су үнемдеу технологияларын енгізу жүйелі жалғасып келеді.

Қайта өңдеу қанат жайды

Өсімдік шаруашылығы, мал шаруашылығы және қайта өңдеу саласында да даму бар. Ауыл шар­уашылығының жалпы өнім өндірісінің көлемі 455 млрд теңгені құрады. 2023 жылмен салыстыр­ғанда ірі қара мал 17,6 пайызға, жылқы 15 пайызға, қой мен ешкі 16,1 пайызға өсті. Ет өндірісінің көлемі 3,5 пайызға және сүт 2,4 пайызға артты.

Облыс кәсіпорындары өндірген тамақ өнімдерінің көлемі 2,5 пайызға артып, 164 млрд теңге табысқа шыққан. Ет өнімі 26,8 пайызға, құс еті 25,1 пайызға, ұн өндірісі 19,9 пайызға өсті. Қайта өңделген өнім экспорты 79 мың тоннаны құраған. Бұл көрсеткіштің барлығы 2023 жылғы көлемнен 17,7 пайызға артық. Ауыл шаруашылығы өнімі экспорты көлеміндегі қайта өңделген өнімнің үлесі 84,2 пайызға жетті. Яғни, бұған ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу бойынша ашылған жаңа өндірістердің ықпалы бар. Атап айтқанда, биыл қуаттылығы 240 тоннаны құрайтын элеватор және құрама жем зауытын жаңғырту бойынша жобалар жүзеге асырылды. Еттің жартылай фабрикаттарын өндіру бойынша және бие сүтін өңдеу бойынша цехтар жаңғыртылды.

Несие несібені молайтады

Президент ауыл-аймақты дамыту үшін шағын шаруашылықтарды қолдау өте маңызды екенін атап өтіп, «Ауыл аманаты» бағдарламасының елге қажет екені айқын көрінді», – деді. Сол себепті ауыл тұрғындарының әл-ауқатын арттыруға бағытталған «Ауыл аманаты» жобасы тиімді жүзеге асырылды.

– Жоба шеңберінде былтыр 4,4 миллиард теңге сомасына 483 шағын несие берілді. Бұл несиелердің жартысы – мал шаруашылығын дамытуға, екінші бөлігі ауыл тұрғындарының бизнес-жобаларын қаржыландыруға жұмсалды. 639 жұмыс орны ашылды. Шағын несиелер мал шаруашылығын дамытуға және ауыл тұрғындарының бизнес-жобаларын қаржыландыруға берілді. Осы бағдарлама бойынша облыс үшін республикалық бюджеттен жоспарланған 7 млрд теңгенің 2,5 млрд теңгесі субсидияланды. 885,8 млн теңге сомасына 74 жоба мақұлданып, жалпы сомасы 676,5 млн теңгеге, оның ішінде 214,5 млн теңге – 36 жобаны іске асыру үшін жеке қосалқы шаруашылықтарға және 462 млн теңге – 19 жобаны іске асыруға ауылдық тұтыну кооперативтеріне 55 несие берілді. Барлығы 72 жұмыс орны құрылды, – дейді облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының басшысы Саят Мусин.

Мұндай қолдау көрген іргелі кәсіпорындар жетіп артылады. Мәселен, айына 30 тонна неміс технологиясымен қымыз өндіретін «Сарытерек SAQ NS» цехы, «Мади-Агро 7» ауыл шаруашылығы кооперативі өнім көлемін жыл сайын ұлғайтып отыр. «Qarmet» компаниясына былтыр 100 мың тонна ет өткізген олар биыл да сол межеге жетпекші. Қазірдің өзінде 110 млн теңгеге ет саудалаған.

Инвестицияның игілігі мол

Былтыр тартылған инвестиция көлемі – 23,1 млрд теңге. Ауыл шаруашылығына – 20,3 млрд теңге, тамақ өнімдеріне – 2,8 млрд теңге бағытталды. Жоспарланған 30 инвестициялық жобаға 23 млрд теңге, 22 жобаға 15 млрд жұмсалды. Нәтижесінде 816 жұмыс орны ашылды. 60 ауыл шаруашылығы кооперативі құрылды.

«Мемлекеттік қолдау шаралары шеңберінде субсидия ретінде 22,8 млрд теңге сомасына көзделген қаражат, оның ішінде өсімдік шаруашылығы саласында – 4,8 млрд теңге, мал шаруашылығы саласында – 6,2 млрд теңге және қаржы құралдарына – 11,8 млрд теңге игерілді. 22,3 млрд теңге сомасына 2491 ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілеріне субсидия төленді. Оның ішінде, мал мен өсімдік шаруашылығына, инвестициялық салымдар кезінде агроөнеркәсіптік кешен субъектісі шеккен шығыстардың бір бөлігін өтеуге, кредиттеу, сондай-ақ, технологиялық жабдық пен ауыл шаруашылығы техникасының лизингі кезінде сыйақы мөлшерлемелері бойынша шығындарды азайтуға, қайта өңдеу кәсіпорындарының шығындарын өтеуге берілді», – дейді басқарма басшысы.

Алпауыт кәсіпорындар ауыл өнімін алады

Агросаланы дамытудың бас­ты тетігі – ауылшаруашылық өнімдерін тиімді бағамен өткізу. Мемлекет басшысы осы мәселеге де назар аударып, жергілікті шаруалардың ірі кәсіпорындармен тығыз жұмыс жасауын тапсырды. Осы орайда облыс әкімі Ермағанбет Бөлекпаев «Қазақмыс» АҚ мен «Qarmet» АҚ басшылығымен бірлесіп, жергілікті кәсіпкерлерден азықтүлік өнімдерін сатып алу туралы меморандумға қол қойған болатын. Сол меморандум негізінде бірнеше фермер ірі кәсіпорындарды ауылшаруашылық өнімдерімен қамтамасыз етіп отыр.

Келісімге қол қойғандардың бірі – «Нұр-Әділ» шаруа қожалығы. Шаруашылық Жаңаталап ауылындағы 3 мың гектарға егін егеді. Арпа, бидайдан басқа көкөністің түр-түрін өсіреді. Осы уақытқа дейін ол өнімін Астана мен Алматыға саудалап келген. Келісімнің арқасында келесі жылы тауарын алысқа тасып әуре болмайды. Қоймасынан артып әкетеді.

– Былтырғы өніміміз берекелі болды. 3,5 мың тонна егін, 2 мың тонна картоп, 500 тонна сәбіз, 500 тонна қырыққабат алдық. Осы астықтың бәрін 3 мың гектарға егемін. Диқандар қамбамызды толтырып қуанып жүр едік. Қуанышымыз осындай жақсы жаңалыққа жалғасып жатыр. Қазіргі нарықта өніміңді тиімді өткізе алудың өзі – үлкен шаруа. Сол уайымымызды жеңілдеткен биліктегі азаматтарға шаруа қожалықтар дән риза. Енді, биылға жоспарымыз көп. Президент тапсырмасына сәйкес суармалы жерді 400 гектарға ұлғайтамыз. Тамшылатып суару техникасын аламыз деп отырмыз. Қоймамыз­ды кеңейтеміз. Енді еш алаңсыз еңбекпен жиған көкөнісімізді сонда жинаймыз. Жыл он екі ай өтетін болады. Олар асханаларына өздері алып кетіп отырады. Бұл біз үшін үлкен көмек болды, – дейді шаруа қожалық басшысы Еркін Ахметов.

Тауарлы несие табысты арттырады

Президент Қасым-Жомарт Тоқаев Үкіметке «Ауыл аманаты» жобасы аясында ауыл тұрғындарына «тауар несиесін» беру мәселесін қарастыруды тапсырды. Бұл тапсырма аграрлық салаға қолдау көрсету мен ауыл тұрғындарының әл-ауқатын арттыруға бағытталған.

Тұңғыш рет тауарлық несие беруді облыста Бұқар жырау ауданы бастады. Байыпты бағдарламаға Ақөре ауылындағы ірі «Шатан» шаруа қожалығының басшысы Евгений Әпейісов қатысып отыр. Ол өзінің шаруашылығынан 15 сиырды әлеуметтік осал топқа жататын Белағаш ауылындағы бес отбасыға үш сиырдан үлестіріп берді.

Фермер Евгений Ерғалиұлы басқаратын шаруашылық мал бордақылаумен айналысады. Иелігінде 1000 сиыр бар. Тауарлы несиені іскерлік қарым-қатынас бойынша осыдан екі жыл бұрын бастаған көрінеді. Шаруашылығынан 15 ша­қырым жердегі Саумалкөл бөлімшесіндегі жігіттерге алғашқы жылы 30 сиыр, былтыр 100 сиыр беріпті. Енді бес жыл бойы жылда 60 бұзау алып отырады. «Маған осы үлгідегі шаруа ұтымды», дейді.

Аудан басшысы Ерлан Құсайын алдағы уақытта тиімді тауарлық несиені басқа да шаруа қожалықтары қолға алатын болады дейді. «Ауданымызда бірінші рет беріліп отырған тауарлық несие­нің мерзімі 5 жылға дейін. Бұл екі жаққа да тиімді. Неге десеңіз, несие берген қожалық басшысы 5 жыл бойы сол берген малын бағып-қағудан құтылады. Әр үш сиырдан жылына екі бұзауын алып отырады. Ал 3 сиырға ие болған отбасы олардың сүтін сауып, құрт-майын алып, жылына қалған бір бұзауын өсірген күннің өзінде белгіленген 5 жылда сол несиеге алған малын 5-6 сиырға жеткізуі де мүмкін. Тауарлық несиеге қол жеткізген отбасылар сертификаттарын алып, табыннан өздері сиыр таңдауға кірісті. Сәтті жобаны ірі шаруа қожалықтары жалғайды деген сенім бар», – дейді аудан басшысы.

Техника жаңарады

Президент: «Машина-трактор паркінің әбден ескіріп, тозуы – күрделі мәселеге айналды. Қазір ауыл шаруашылығы техникасының 80 пайызы тозып тұр. Сондықтан жыл сайын оның 8-10 пайызын жаңартып отыру қажет. Бұл ретте еліміздегі техника өндірушілер мен шаруалардың да мүддесін ескерген абзал», – деген еді.

Биыл облыс бойынша 11,1 мың дана трактор, 2,1 мың комбайн, 273 егіс кешені, 6 244 сепкіш және 3 400-ге жуық топырақ өңдеу және мамандандырылған техника тіркелген. Өткен жылы 16,9 млрд теңге сомасына 862 бірлік ауыл шаруашылығы техникасы сатып алынды. Облыс бойынша жаңартылған техниканың үлесі өткен жылмен салыстырғанда 4,3 пайыздан 5,1 пайызға дейін ұлғайды. Бұл көрсеткішке қол жеткізуге жаңа лизингтік бағдарламалар өз ықпалын тигізіп жатыр. Биыл Президент тапсырмасына сәйкес машина-трактор паркін жаңарту жұмыстары жалғасады. Осы мақсатта 1404 ауыл шаруашылығы техникасын сатып алу жоспарланып отыр.

Ырыс еселенеді

Биыл да аймақ шаруалары табысты арттырамыз деп отыр. Жалпы өнім өндіру көлемін 601 млрд теңгеге дейін, оның ішінде өсімдік шаруашылығы саласындағы ырыс­ты 372,6 млрд теңгеге, мал шаруашылығы саласындағы табысты 228,4 млрд теңгеге жеткіземіз деп жоспарлап отыр.

«Ет өндірісінің көлемін 101 мың тоннаға, сүтті 225 мың тоннаға, жұмыртқаны 718,4 млн-ға жеткізбекші. Дәнді дақылдарды 869,3 мың тоннаға, яғни 415,3 мың тонна картоп, 73,7 мың тонна көкөніс өндіреді. Бұл – негізгі меже. Биыл да жер ырысын берсе рекорд жаңаруы мүмкін шаруа», – дейді басқарма басшысы.
Сәйкесінше, инвестиция кө­лемі мен мемлеттік қолдау сомасын ұлғайтады. Осылайша, алты жылдағы аграрлы Арқаның табысы жыл санап артып келеді.

Қасымхан БҮРКІТҰЛЫ,
«Ortalyq Qazaqstan»

Суреттерді түсірген Жангелді ӘБДІҒАЛЫМ