Жасанды интеллект: медицинаның жаңа дәуірі басталды

Жаһандану дәуірінде жасанды зерде тек өндірісті жеделдетіп, қызмет көрсету сапасын арттырып қана қоймай, адам өмірінің ұзақтығы мен денсаулығына әсер ете алатын жаңа мүмкіндіктерге де жол ашты. Ғылым мен технология арқылы медицина да түбегейлі түледі. Уақыт озған сайын ауруды ерте анықтау, тәуекелді алдын ала болжау, емдеу сапасын арттыру сынды бағыттарда озық шешімдер қабылдануда.

Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев биылғы Жолдауында жасанды интеллектіні экономиканың барлық саласына кеңінен енгізу қажеттігін атап, цифрландырудың жаңа кезеңіне қадам басу жөнінде нақты міндет жүктеген еді. Президент тапсырмасы елдің цифрлық болашағына жол ашумен қатар, денсаулық сақтау саласындағы инновацияларды да жеделдетуге бағытталды. Тұрғындардың өмір сүру сапасын арттырып, ауруларды ерте анықтауды мақсат тұтқан тың жобалар медициналық қызметтің тиімділігін күшейтіп келеді.

Қазіргі жаһандық жаңғыру жағдайында жасанды интеллект мемлекеттің бәсекеге қабілеттілігін анықтайтын негізгі құралдардың біріне айналғаны хақ. Әсіресе, денсаулық сақтау саласының маңызы айрықша. Өйткені өмір сапасын жақсарту, созылмалы аурулармен күресті күшейту, диагностиканың мүмкіндігін молайту – ұзақмерзімді даму көрсеткіштерін айқындайтын басты бағыт.

Президент айқындаған бағытқа сай соңғы жылдар мұғдарында аймақта жасанды зердеге негізделген технологияларды енгізу ісі жүйелі түрде дамып келеді. 2019 жылдан бері облыстың 49 медициналық ұйымында радиологиялық зерттеулерді өңдеуге арналған ЖИ-бейіндік PACS жүйесі іске қосылды. Осы уақыт ішінде 2,7 миллионнан астам рентген, КТ және МРТ зерттеулері дәл осы платформа арқылы өңделген. Жүйе бейнелерді автоматты түрде талдап, алдын ала қорытынды жасайды, күмән тудыратын учаскелерді бөліп көрсетеді.

Интеллектуалды платформаның енгізілуі ауылдық жерлердегі медициналық қызмет сапасын да жақсартып отыр. Бұрын күрделі бейнелерді талдау үшін аудандық ауруханалар облыс орталығына ат арытып, білікті мамандарға тәуелді болса, қазір цифрлық жүйе арқылы деректер бірден сараланып, жылдам шешім қабылдауға толық мүмкіндік бар. Уақыт үнемделіп, науқасқа алғашқы көмек көрсету жылдамдығы да едәуір артқаны көңіл қуантады.

Бұдан бөлек өңірдегі денсаулық сақтауда цифрландыруда бірнеше бағыт қатар дамуда.

Деректерді жинау және талдау жүйесі жаңартылып, электронды қызмет көрсету платформалары жетілдірілуде. Медициналық ұйымдарда кезек жүктемесін төмендететін, пациент ағынын реттейтін, дәрігердің жұмысын автоматтандыратын қосымша құралдар іске қосылған. Мұның бәрі өңірдегі медициналық инфрақұрылымның жаңа кезеңге аяқ басқанын көрсетеді.

Облыстық ақпараттандыру, мемлекеттік қызметтер көрсету және мұрағаттар басқармасы ұсынған мәліметтерге сүйенсек, бұл технологиялар тек медициналық құрылымдарда ғана емес, басқа да әлеуметтік бағыттарда да енгізіліп жатыр. Бағаларды мониторингтеу, қоғамдық көлік бағыттарын оңтайландыру, әкімшілік қызметтердің жылдамдығын арттыру – осының барлығы жасанды интеллекттің жергілікті деңгейдегі қолданылу ауқымын кеңейтіп отыр. Өңірдегі цифрлық өзгерістердің қарқыны көрсеткендей, жасанды интеллект бүгінгі таңда тек қосымша құрал емес, қызметтің тиімділігін арттыратын және тұрғындардың өмір сапасына тікелей әсер ететін маңызды ресурсқа айналды.

Жасанды интеллектінің дамуы медицинаның жаңа дәуірін қалыптастырып келеді. Бұрын аурудың белгілері пайда болған соң ғана дәрігерге қаралу қалыпты жағдай саналса, бүгінде технология денсаулықтағы өзгерістерді әлдеқайда ертерек анықтап, қауіптің алдын алуға мүмкіндік береді.

Ғалымдар соңғы жылдары «қартаю биологиясы» деген жаңа бағытты қарқынды зерттей бастады. Бұл салада жасанды интеллект үлкен көлемдегі биологиялық деректерді талдап, адамның «биологиялық жасын» есептеу, жасушалардың қартаю жылдамдығын бағалау, ағзада байқалмай өтетін өзгерістерді табу сияқты күрделі міндеттерді орындай алады. Мұндай талдаулар клиникалық тәжірибеде қолданылатын болса, дәрігерлер ауруды бастапқы деңгейде ұстап, емді ертерек бастай алады. Ерте басталған ем көбіне ұзақ әрі сапалы өмірге жол ашады.

Жасанды интеллекттің тағы бір артықшылығы – болжау мүмкіндігі. Жиналған медициналық деректерді талдай отырып, жүйе белгілі бір пациенттің алдағы жылдары қандай ауруға шалдығу ықтималдығы жоғары екенін бағалай алады. Бұл дәрігерге жеке алдын алу жоспарын құруға, ал, пациентке зиянды әдеттерден дер кезінде арылуға, өмір салтын түзетуге жағдай жасайды.

Әйткенмен, «жасанды зерде адам өмірін ұзартады екен» деп оны сиқырлы құралға теңеудің қажеті жоқ. Технология дәрігердің орнын баса алмайды. Керісінше, оның шешім қабылдауына көмектесіп, қателік ықтималдығын азайтатын көмекші құрал екенін әсте естен шығармау керек. Ауруды анықтау, емдеу тәсілін таңдау, науқас жайлы түпкілікті шешімді қабылдау – бәрі білікті маманның еншісіндегі шешім. ЖИ тек сол шешімнің дәл әрі дер кезінде болуына ықпал етеді.

– Соңғы жылдары рентген және томографиялық зерттеулерде қолданылатын интеллектуалды жүйелер дәрігерлік шешім қабылдау үдерісін жеңілдетті. Бұрын күрделі бейнелерді мұқият қарап шығуға көп уақыт кететін. Ал, қазіргі алгоритмдер күмән тудыратын аймақтарды автоматты түрде белгілейді. Бұл диагностиканың сапасын арттырып қана қоймай, қауіпті өзгерісті ерте кезеңде анықтауға үлкен мүмкіндік береді, – дейді Қарағанды қалалық №1 көпбейінді ауруханасының невролог дәрігері Сұлтан Абылбеков.

Қазіргі уақытта жасанды интеллектіге сүйеніп жасалған технологиялардың нақты қаншалықты өмір ұзартатыны жөнінде толық статистика жоқ. Себебі, бұл – ұзақ мерзімді нәтижені талап ететін бағыт. Алайда, дәл диагностика, ерте анықтау, жеке профилактика, тиімді емдеу – осының барлығы адам өмірінің ұзақтығын арттыратын негізгі механизмдер екені медицинада әлдеқашан дәлелденіп қойды.

Сұлтан Мақсатұлының айтуынша, жасанды интеллект негізіндегі талдау жүйелері, әсіресе, онкологиялық және жүрек-қан тамыр ауруларында тиімділігін көрсетуде. Себебі, бұл дерттердің алғашқы белгілері көзге байқалмай, ұзақ уақыт жасырын өтеді. Ал, ЖИ дәл осы кезеңде микробелгілерді анықтап, дәрігердің назарына ертерек ұсына алады. «Кез келген дертті ерте анықтаудың нәтижесінде ем нәтижелі болады, асқынулар азаяды, бұл адамның өмір сүру ұзақтығына әсер етеді. Сондықтан, ЖИ бүгінгі медицинаның ажырамас бөлігіне айналып келеді», – дейді ол.

Дәрігерлер сондай-ақ, интеллектуалды технологиялардың жұмыс жүктемесін азайтып, адам ресурсын тиімді пайдалануға көмектесетінін айтады. Жүйе алдын ала талдауды орындағандықтан, маманның күрделі клиникалық жағдайларға назар аударуға мүмкіндігі бар.

Мағжан ҚҰДАЙБЕРГЕН,
«Ortalyq Qazaqstan»