Мемлекеттік сатып алу: Өзекті мәселелер

Мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыру Ережесіне өзгерістер енгізілді (Әділет министрлігінде 2018 жылғы 27 желтоқсанда № 19783 болып тіркелді). Мемлекеттік сатып алу Ережесіне енгізілген өзгерістер 2020 жылдың 1 қаңтарынан бастап қолданысқа енгізіледі.

Негізгі енгізілген жаңалықтарға келесілер жатады:

1. Электрондық әмиян

2020 жылдың 1 қаңтарынан бастап кепілді ақшалай жарна түрінде өтінімді қамтамасыз ету әлеуетті өнім берушінің электрондық әмиянында жеткілікті ақшалай қаражаттың болуымен (сатып алудың бөлінген сомасының кемінде 1%) ауыстырылады.

Электрондық әмиян-конкурсқа, аукционға және баға ұсыныстарын сұратуға қатысуға өтінімдерді қамтамасыз етуге байланысты есептік операцияларды жүзеге асыруға арналған, мемлекеттік сатып алу саласындағы бірыңғай оператордың банктік шотында орналастырылатын әлеуетті өнім берушінің жеке шоты.

Бұдан басқа, 2020 жылдың 1 қаңтарынан бастап өтінімді қамтамасыз етуді енгізу туралы талап конкурс және аукцион тәсілімен сатып алуға ғана емес, сондай-ақ баға ұсыныстарын сұрату тәсілімен сатып алуға да қолданылатын болды.

2. Электрондық депозитарий

2020 жылғы 1 қаңтардан бастап құрылыс саласындағы жұмыстарды сатып алуда жұмыс тәжірибесін растайтын құжаттар (орындалған жұмыстар актілері және пайдалануға беру актілері) тек электрондық депозитарийден тартылатын болды.

Конкурста сатып алынатындарға ұқсас ағымдағы жылдың алдындағы соңғы он жыл ішінде орындалған жұмыстар тәжірибесінің болуы туралы мәліметтер электрондық депозитарийдегі құжаттарға сәйкес расталады (болған жағдайда толтырылады).

Электрондық депозитарийді жүргізу бойынша веб-порталда нормалар мен функционал 2019 жылғы 1 қыркүйектен бастап қолданысқа енгізілді. Электрондық депозитарийді толтыру қажеттілігі туралы хабарландыру веб-порталдың басты бетінде орналастырылған.

Электрондық депозитарийді қалыптастыру тәртібі Мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыру қағидаларының 14-тарауында айқындалған.

Электрондық депозитарийді енгізу әлеуетті өнім берушілердің жұмыс тәжірибесін растайтын құжаттар (орындалған жұмыстар мен көрсетілген қызметтер актілері, тауарларды қабылдау-беру актілері) бойынша дұрыс емес ақпарат беру проблемасын шешуге мүмкіндік береді.

3. Конкурстық баға ұсынысына әсер ететін жаңа критерий

Ереженің 152-1-тармағынан конкурстық баға ұсынысына әсер ететін мынадай өлшемдер алынып тасталды:

1. Қазақстан Республикасының Техникалық реттеу саласындағы заңнамасына сәйкес ұсынылатын тауарлардың сәйкестігін ерікті Растауды растайтын құжат;
2. ұлттық немесе халықаралық стандарттардың талаптарына сәйкес сатып алынатын тауарлардың, жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің мәніне сәйкес келетін Сапа менеджментінің сертификатталған жүйесінің (сертификатталған жүйелерінің) сәйкестігін растайтын құжат;
3. экологиялық менеджмент жүйесінің ұлттық стандартқа сәйкестігін растайтын құжат;
4. ұсынылатын тауарлардың экологиялық таза өнім стандартына сәйкестігін растайтын құжат.

Бұл ретте бұйрықпен төленген салық көрсеткіші түрінде конкурстық баға ұсынысына әсер ететін жаңа өлшем толықтырылды.

Осы Ережеде мынадай ұғымдар пайдаланылады:

16. төленген салықтардың көрсеткіші – осы Ереженің 447-тармағы 2) тармақшасының екінші бөлігіне сәйкес есептелетін, мемлекеттік кірістер органдарының ақпараттық жүйелерінің деректеріне сәйкес өткен жылдың алдындағы үш жыл ішінде әлеуетті өнім берушінің төленген салықтар туралы көрсеткіш;

156. Егер әлеуетті өнім берушінің төленген салық көрсеткіші үш пайыздан астам болған жағдайда, веб-портал әрбір оннан бір (0,1) пайыздан асатын әрбір ондық (0,1) пайыз үшін оннан бір (0,1) пайыз мөлшерінде, бірақ үш пайыздан аспайтын шартты жеңілдік автоматты түрде береді.

4. Шартты бағалар тең болған кезде жеңімпазды анықтаудың жаңа тәсілі

2020 жылғы 1 қаңтардан бастап конкурстық баға ұсыныстарының шартты бағалары тең болған кезде төленген салықтардың үлкен сомасы бар қатысушы емес, салықтық жүктеменің үлкен көрсеткіші бар қатысушы жеңімпаз деп танылатын болады.

Бұл тәсіл әділ болып табылады, ол мемлекеттік сатып алуға қатысушылар үшін тең мүмкіндіктерді белгілейді. Енді шартты бағалар тең болған жағдайда шағын компаниялар салықтық жүктеме көрсеткіші бойынша ірі компаниялармен бәсекелесе алады, бұл оларды салықты адал төлеуге ынталандыратын болды.

172. Конкурстық баға ұсыныстарының шартты бағалары тең болған кезде төленген салықтардың үлкен көрсеткіші бар конкурсқа қатысушы жеңімпаз деп танылады. Төленген салықтардың көрсеткіштері тең болған кезде қатысуға өтінім басқа әлеуетті өнім берушілердің конкурсқа қатысуға өтінімдерінен бұрын түскен конкурсқа қатысушы жеңімпаз деп танылды.

5. Шағын және орта бизнесті қолдау

Шағын және орта бизнесті қолдау мақсатында 2 мың АЕК немесе 505 млн. теңгеден аспайтын жұмыстарды сатып алу бойынша шартты жеңілдікке жиынтық пайыздық әсерді 5%-ға дейін төмендету ұсынылады. Бұл шағын компанияларға 10 және одан да көп жыл жұмыс тәжірибесі бар ірі компаниялармен бәсекелесуге мүмкіндік береді.

6. Қаржылық тұрақтылықтың шекті мәндерін кеңейту және ұлғайту

2020 жылғы 1 шілдеден бастап қаржылық тұрақтылық түріндегі біліктілік талабы конкурсқа (аукционға) қатысатын барлық әлеуетті өнім берушілерге қойылатын болды.):

Бұл ретте тауарларды сатып алуға қатысатын әлеуетті өнім берушілерге қаржылық тұрақтылық жөніндегі талап кірістер мен төленген салықтар көрсеткіштері бойынша сәйкестік бөлігінде ғана қолданылатын болды.

Бұдан басқа, қаржылық тұрақтылық көрсеткіштері өткен жылдың алдындағы үш жыл ішінде есепке алынатынын ескере отырып, жыл сайын өсіммен төленген салықтар бойынша көрсеткіштер ұлғаюда:

• 2020 жылы – 3%;
• 2021 жылы – 4%;
• 2022 жылы – 5%.

Сондай-ақ, «Мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыру тәсілін уәкілетті орган айқындайтын тауарлардың, жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің тізбесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы ПремьерМинистрінің бірінші орынбасары – Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2019 жылғы 29 шілдедегі № 798 бұйрығына (бұдан әрі – бұйрық) енгізілген өзгерістер мен толықтыруларды назарға алуды сұраймыз.

Осылайша, ағымдағы жылдың желтоқсанында алдын ала біліктілік іріктеуімен конкурс тәсілімен сатып алынатын тауарлардың тізбесі келесі тауар топтарымен толықтырылды:

• негізінен адамдарды тасымалдауға арналған жеңіл автомобильдер және өзге де моторлы көлік құралдары (8702 тауар позициясының моторлы көлік құралдарынан басқа), жүкжолаушы автомобиль-фургондар мен жарыс автомобильдерін қоса алғанда;

• электр трансформаторлары, статикалық электр түрлендіргіштер, түзеткіштер, индуктивтілік катушкалары және дроссельдер;

• оқшауланған сымдар (эмальданған немесе анодталған сымдар), кабельдер (коаксиалды кабельдерді қоса алғанда) және жалғағыш құрылғылары бар немесе оларсыз басқа да оқшауланған электр өткізгіштері; электр өткізгіштерімен немесе жалғағыш құрылғыларымен жиынтықта болуына немесе болмауына қарамастан, жеке қабықтары бар талшықтардан жасалған талшықты-оптикалық кәбілдер.

Сонымен қатар, бұйрықта көрсетілген ескертуге сәйкес «Мемлекеттік сатып алу туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 31-бабының 1-тармағына сәйкес, конкурс тәсілімен мемлекеттік сатып алу өткізілетін тауарлардың, жұмыстардың, қызметтердің тізбесі бойынша мемлекеттік сатып алу қолданылмайды. Заңның 39-бабының 3-тармағында көзделген жағдайларда өткізілетін тауарларды, жұмыстарды, қызметтерді мемлекеттік сатып алу туралы».

Енгізілген өзгерістер мен толықтырулар Мемлекеттік сатып алуды тиімді және уақытылы және ашық өткізуге қол жеткізуге мүмкіндік береді. Сондай-ақ мемлекеттік сатып алу бойынша конкурстық рәсімдердің жариялылығын қамтамасыз етуге және ықтимал сыбайлас жемқорлық көріністеріне жол бермеуге мүмкіндік береді.

Бүгінгі күні Мемлекеттік сатып алу басқармасы бірыңғай ұйымдастырушы ретінде мемлекеттік сатып алуды өткізу бойынша жұмыстарды жүргізеді, сондай-ақ Қарағанды облысының мемлекеттік органдары, мекемелері мен кәсіпорындары жүргізетін барлық мемлекеттік сатып алуға талдау және мониторинг жүргізеді.

Басқарма қолда бар құзырет шеңберінде тұрақты негізде облыстық бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің және мемлекеттік сатып алумен айналысатын аудандардың/ қалалардың қызметкерлері арасында Мемлекеттік сатып алу туралы заңнаманы қолдану және түсіндіру мәселелері бойынша және камералдық бақылауды жүргізу қорытындылары бойынша Қарағанды облысы бойынша ішкі мемлекеттік аудит департаментінің қатысуымен семинар-кеңестер өткізді.

«Қарағанды облысының мемлекеттік сатып алу басқармасы» ММ мен Қарағанды облысының «Атамекен» кәсіпкерлер палатасы арасында отандық тауар өндірушілерді қолдау мәселелерінде ынтымақтастық туралы қол қойылған меморандумға сәйкес, Қарағанды облысы бойынша ішкі мемлекеттік аудит департаментімен бірлесіп, ай сайын мемлекеттік сатып алу туралы заңнамадағы жаңашылдықтар мәселелері бойынша семинар-кеңестер өткізілді.

Семинар-кеңестер сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін төмендету, сондай-ақ әлеуетті жеткізушілердің құқықтары мен заңды мүдделерін қорғаудың тиімді тетіктерін енгізу және қатысушылардың жауапкершілігін арттыру мақсатында өткізіледі.

2019 жылдың қорытындысы бойынша жалпы облыс бойынша 169 млрд. 002 млн. теңгеге 2 748 конкурс өткізілді (оның ішінде 1 млрд. 122 млн. теңгеге 77 аукцион, 26 млрд. 846 млн. теңгеге алдын ала біліктілік іріктеумен 101 конкурс), өткізілген конкурстар мен аукциондардың қорытындысы бойынша шартты үнем 21 млрд. 701 млн. теңгені құрады, оның ішінде:

• облыстық бюджеттік бағдарламалар әкімшілері жалпы сомасы 95 млрд. 224 млн. теңгеге 932 конкурс өткізді (оның ішінде 159 млн. теңгеге 17 аукцион, 26 млрд. 796 млн. теңгеге алдын ала біліктілік іріктеумен 52 конкурс), өткізілген конкурстар мен аукциондардың қорытындысы бойынша шартты үнем 10 млрд. 545 млн. теңгені құрады.;

• қалалар мен аудандар жалпы сомасы 73 млрд. 778 млн. теңгеге 1 816 конкурс және аукцион өткізді (оның ішінде 963 млн. теңгеге 60 аукцион, 50 млн. теңгеге алдын ала біліктілік іріктеумен 49 конкурс), өткізілген конкурстар мен аукциондардың қорытындысы бойынша шартты үнем 11 млрд. 156 млн. теңгені құрады.

Бірыңғай ұйымдастырушы ретінде мемлекеттік сатып алу басқармасы 2019 жылы жалпы сомасы 76 млрд. 442 млн. теңгеге 115 конкурс өткізді, өткізілген конкурстардың қорытындысы бойынша шартты үнем 7 млрд. 752 млн. теңгені құрады.

Бұл – бюджеттік даму бағдарламалары шеңберінде Жаңа объектілерді салу немесе қолда бар объектілерді қайта жаңарту, облыстық маңызы бар автомобиль жолдарын күрделі және орташа жөндеу, жобалық-сметалық құжаттаманы әзірлеу немесе бюджеттік даму бағдарламалары шеңберінде объектілерді салуға және қайта жаңартуға қолда бар жобалық-сметалық құжаттаманы түзету, облыстық маңызы бар автомобиль жолдарын күрделі жөндеуге жобалау-сметалық құжаттаманы әзірлеу немесе қолда бар жобалық-сметалық құжаттаманы түзету сияқты конкурстық рәсімдер, бюджеттік даму бағдарламалары шеңберінде объектілерді салу және қайта жаңарту кезінде Тапсырыс берушінің атынан техникалық қадағалау жүргізу бойынша инжинирингтік қызметтер көрсету.

2019 жылғы маусымнан бастап мемлекеттік сатып алу басқармасы ҚР Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрінің 2019 жылғы 30 мамырдағы №336 «Қарапайым заттар экономикасы салаларын дамытудың кейбір мәселелері туралы» бұйрығына сәйкес, жеңіл, жиһаз, тамақ өнеркәсібі және құрылыс материалдарын мемлекеттік сатып алудағы жергілікті қамту үлесін талдау және мониторинг жүргізуде.

2019 жылдың қорытындысы бойынша Қарағанды облысы бойынша көрсетілген тауарлар топтарын мемлекеттік сатып алу шеңберінде барлық белгіленген нысаналы индикаторларға (KPI) қол жеткізілді:

• жиһаз өнімдері саласындағы сатып алудың жоспарлы көлемі 286 млн. теңгені құрады, жасалған шарттардың жалпы құны – 252 млн. теңге, жергілікті қамту үлесі – 61%. Нысаналы индикатор (KPI) Қарағанды облысы бойынша 2019 жылға – 26,3%.

• жеңіл өнеркәсіп саласындағы сатып алудың жоспарлы көлемі 369 млн. теңге, жасалған шарттардың жалпы құны – 297 млн. теңге, жергілікті қамту үлесі – 60,9%. Қарағанды облысы бойынша 2019 жылға арналған нысаналы индикатор (КРІ) – 25,5;

• құрылыс материалдары саласындағы сатып алудың жоспарлы көлемі 586 млн. теңге, жасалған шарттардың жалпы құны – 543 млн. теңге, жергілікті қамту үлесі – 65%. Нысаналы индикатор (KPI) Қарағанды облысы бойынша 2019 жылға – 27,1%.

• тамақ өнеркәсібі саласындағы сатып алу көлемі 1 млрд. 492 млн. теңге, жасалған шарттардың жалпы құны – 1 млрд. 182 млн. теңге, жергілікті қамту үлесі – 63%. Мақсатты индикатор (KPI) орнатылмаған.

Басқарма тұрақты негізде мемлекеттік сатып алу процесін заңнамалық реттеуге талдау жүргізеді және Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігіне заңнаманы жетілдіру бойынша тиісті ұсыныстар енгізеді.

Мұрат КАДЕКОВ,

Қарағанды облысының мемлекеттік сатып алулар басқармасының басшысы.