Кісіні кісесінен таныған
Қазақ ұлттық киімінің өте ерте замандардан келе жатқан дәстүрлі құрамының бірі – белбеу. Ата-бабаларымыз сырт киімдеріне түйме қадамай-ақ, шалғайларын айқара қаусырынып, беліне белбеу (белдік) буынып алады. Олардың күдері белбеу, былғары белбеу, кісе белбеу, қаралы белбеу, кемер белбеу, өрмелі белбеу сияқты көптеген түрлері бар.
Бұрынғы Арқа қазақтары арасына кең тарағаны – ерлердің кісе белбеуі мен қыз-келіншектер буынатын кемер белбеу. Кісе белбеудің сол жағында кездік салатын қын, оң жақ мықынның тұсында әшекейлі салпыншақ қалта болады. «Кісе» дегеніміз – осы, бабаларымыздың «Кісі болмас кісіні мүшесінен танимын, Кісі болар кісіні кісесінен танимын», – деген тұжырымы ерте заманда қалыптасқанына куәлік етеді.
Қайыс белбеу – қарапайымдылығына қарамастан, ер адамдар беліне тағатын зергерлік бұйым. Оны әзірлеуге металл, мыс, былғары тері, кейде әшекей тас материалдар қолданылады. Дайындау техникасына қалыптама, оймыштау тәсілі қолданылады. Белгілі бір кесімді өлшемі жоқ. Ұзындығы – 140-160, ені 7-9 сантиметрге дейін жетеді. Кісесі әдетте 21х18 сантиметр болады.
– Нұра аудандық музейінде тұрған зергерлік бұйымды мұнда тапсырған Нұра кентінің тұрғыны Орынтай ата. Белбеуді әкесі Қаңтарбай Қажыртыұлы пайдаланған екен. Жәдігер атадан балаға мирас ретінде қалдырылып келген. Қазір ол көпшіліктің игілігіне айналып отыр, – дейді Нұра аудандық тарихи-өлкетану музейінің ғылыми қызметкері Күнсұлу Оспанова.
Ермек БАЛТАШҰЛЫ,
«Ortalyq Qazaqstan»
СУРЕТТЕ: Нұра аудандық тарихи-өлкетану музейінде тұрған кісе
