Басты мақсат – азаматтардың әл-ауқатының өсуі

Экономикалық тұрақтылықты қамтамасыз ету, экономиканы әртараптандыру, цифрландыру, шағын және орта бизнесті, адами капиталды дамыту – алға қойылған мақсатқа жету үшін қабылданатын шаралар.

Облыстың әлеуметтік-экономикалық дамуының негізгі бағыттары

Облысты дамытудың экономикалық әлеуеті өндірістік-өнеркәсіптік және ресурстық құрамдас бөліктер болып қала береді.

Жалпы өңірлік өнім көлемі бойынша (2023 ж. 9 айы – 5 119,6 млрд. теңге немесе республикалық көлемде 6,8%) облыс республика бойынша 4-ші орын алады.

Жан басына шаққандағы ЖӨӨ 2022 жылғы кезеңмен салыстырғанда 7,6% өсіммен 4,5 млн. теңгені құрады (2023 ж. 9 айы).

2023 жылы экономиканы дамытудың негізгі факторлары өңдеу өнеркәсібі салаларындағы белсенділік болды.

Салалар бөлінісінде машина жасауда – 42,6%-ға, жеңіл өнеркәсіпте – 23,6%-ға, қағаз және қағаз өнімдерін өндіруде – 11,8%-ға, фармацевтикада – 9,3%-ға, құрылыс индустриясында – 7,8%-ға, қара металлургияда – 2,1%-ға өсу қамтамасыз етілді.

Сонымен қатар, тау-кен өнеркәсібінде төмендеу байқалады.

Құрылыста өсім 38,6%-ға жетті. Шамамен 423 мың шаршы метр тұрғын үй пайдалануға берілді. Ауыл шаруашылығы өнімінің жалпы шығарылымы 488,1 млрд. теңгені құрады. Мал шаруашылығының тұрақты дамуы қамтамасыз етілді (1,8%-ға).

Облыстың негізгі капиталына 2022 жылғы деңгейге қарағанда 12,2% өсіммен 854 млрд. теңгеден астам инвестиция салынды. Мұндай өсудің ынталандырушы факторы инвестициялық және инфрақұрылымдық жобаларды іске асыру болды. Өнеркәсіп, көлік және қоймалау, сондай-ақ, жылжымайтын мүлікпен операциялар (тұрғын үй құрылысы), ауыл шаруашылығы инвестициялар үшін тартымды болып қала береді.

Инвестициялардың айтарлықтай өсуі көлікте және қоймада – 3,2 есе, ақпарат пен байланыста – 2,6 есе, білім беруде – 2,4 есе, саудада – 1,6 есе байқалады.

2023 жылдың қорытындысы бойынша көлік қызметтерінің көлемі 10,6%-ға, сауда – 7,8%-ға өсті. Шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің саны 6,6%-ға артып, 99,2 мың бірлікке жетті.

Жергілікті бюджетке кірістер жоспарланғаннан 5,1%-ға көп түсті (293,6 млрд. теңге). Халықтың жан басына шаққандағы орташа ақшалай табысы 206 мың теңгені құрады және нақты мәнде 6,7%-ға өсті. Орташа айлық жалақы 329 мың теңгені құрады. Еңбек нарығында тұрақты жағдай сақталды. Жұмыссыздық деңгейі 4,1%-ды құрады.

Инфляция бір жыл ішінде 11,1%-ды құрады. Азық-түлік тауарларының бағасы 8,4%-ға, азық-түлік емес тауарлар – 10,4%-ға, ақылы қызметтер – 15,2%-ға өсті.

Халықтың әл-ауқатын арттыру міндет

Облыстың жалпы өңірлік өнімінің нақ­ты көлем индексінің орташа жылдық өсу қарқыны 2024 жылы 102,5% деңгейінде болжанады.

Тұрғын үйді пайдалануға беруді 616,5 мың шаршы метр немесе 2023 жылға қарағанда бір жарым есе деңгейде қамтамасыз ету жоспарлануда.

2023 жылы Балқаш, Саран және Теміртау қалаларының қалалық маршруттарында жолаушыларды билеттендіру жүйесін енгізу, өтінімдерді қабылдау процестерін жетілдіру және жеңілдікті жанар-жағармай материалдарын мақсатты игеру бойынша іс-шаралар өткізілді. Қарағанды облысының медициналық ұйымдары кешенді медициналық ақпараттық жүйе мен госпитальдық ақпараттық жүйе арасында дәрілік заттарды есепке алу жөнінде интеграция жүргізді.

Өмір сүру деңгейін арттыруға ықпал ететін жобалардың іске асырылуына мониторинг жүргізілуде.

Моно және шағын қаладағы инфрақұрылым

Моно және шағын қалаларда инфра­құрылымды дамыту жөніндегі шараларды іске асыру мониторингі жүргізілуде.

2023 жылы инфрақұрылымды дамыту шеңберінде моно және шағын қалаларда 5,4 млрд. теңгеге 8 жоба іске асырылды. 29 км жылу және су желілері салынды.

Олардың ішіндегі ең ірілері – «Балқаш қаласының қалалық жағажайының жағалау аймағын қайта жаңарту» және «Саран қаласында қазандық салу» жобалары. Ағымдағы жылы 5 жобаны іске асыруға 4,9 млрд. теңге қарастырылған.

Балқаш қаласындағы қалалық жағажайының жағалауын қайта жаңарту жал­ғасады, Қарқаралы қаласы көшесінің жолын қайта жаңарту жүргізіледі.

Басты мақсаты ауылдағы адамдардың өмірін жақсарту болып табылатын «Ауыл – ел бесігі» жобасын іске асыру жалғасуда. 22 ауылдық елдімекенде 130 км кентішілік жол жөнделді.

Шет ауданының Мойынты және Босаға ауылдарындағы 2 мәдениет үйіне күрделі жөндеу аяқталды, Батпақ, Садовое, Озерное ауылдарындағы Осакаров ауданындағы тағы 3 мәдениет үйіне жөндеу жұмыстары аяқталу сатысында.

Сондай-ақ, 2023 жылы Бұқар жырау ауданының 3 ауылында клубтар құрылысы басталды. Жобаларды ағымдағы жылы аяқтау жоспарлануда. Бұқар жырау ауданы Трудовое ауылы мен Доскей ауылының су құбыры желілерін, Нұра ауданы Изенді ауылындағы тұщыландырғыштар мен су құбыры желілерін реконструкция­лау жұмыстары жүргізілуде. Сондай-ақ, 2024 жылы аяқталуы жоспарлануда. Бес мыңға жуық тұрғын (4900) сапалы ауыз сумен қамтамасыз етіледі.

Жалпы жоба бойынша 2023 жылы 58 628 адам тұратын 35 ауылдық елдімекен немесе ауыл халқының 28% қамтылып, 7,9 млрд. теңгеге 39 жоба іске асырылды.

2024 жылға «Ауыл – ел бесігі» жобасы аясында 61 521 адамнан тұратын 39 ауылдық елдімекенді қамту жоспарлануда, 9,2 млрд. теңгеге 45 жоба іске асырылатын болады.

127 км кентішілік жолдарға орташа жөндеу жұмыстары жүргізіледі, клубтардың құрылысы аяқталады, Осакаровка кентінде, Осакаров ауданында бассейн, Қарағайлы кентінде Қарқаралы ауданында дене шынықтыру-сауықтыру кешенінің құрылысы және Ақтоғай ауданы Сарышаған кентінде ЖСН кеңейту басталады. 159 жұмыс орнын құруды жоспарлап отырмыз.

«Дипломмен ауылға» жобасы бойынша 2023 жылдың қорытындысы бойынша 871,3 млн. теңгеге 171 маманға (94 – білім беру, 37 – денсаулық сақтау, 2 – әлеуметтік қамсыздандыру, 13 – мәдениет, 11 – спорт, 3 – АӨК, 11 – мемлекеттік қызметшілерге) тұрғын үй сатып алуға бюджеттік кредиттер, 352 маманға көтерме жәрдемақылар берілді 121,4 млн. теңге (186 – білім беру, 88 – денсаулық сақтау, 6 – әлеуметтік қамсыздандыру, 12 – мәдениет, 14 – спорт, 17 – агроөнеркәсіптік кешен мамандарына, 29 – мемлекеттік қыз­метшілерге).

Облыс орталығы мен іргелес аудандар арасындағы өмір сүру деңгейінің теңгерімсіздігін төмендету мақсатында Қарағанды агломерациясы республикамыздың агломерациялар Тізбесіне енгізілді.

Агломерация құрамына 5 қала (Қарағанды, Теміртау, Саран, Шахтинск, Абай қалалары) және Абай, Бұқар жырау және Осакаров аудандарының 28 ауылдық елдімекендері кірді.

Өткен жылдың наурыз айында агломерацияға кіретін өңірлер арасында бірлескен келісім қабылданды, сәуірде агломерация кеңесінің құрамы бекітілді. Қыркүйек айында агломерация кеңесінің отырысында хатшылық сайланды. Қарағанды агломерациясын дамытудың бес жылдық кезеңге арналған Кешенді жоспарының жобасы әзірленді.

Қарағанды облысында әлеуметтік маңызы бар жобаларды іске асыру жалғасуда, онда халықтың қажеттілігі бар, «Сауықтыру» әлеуметтік сала объектілерін талап ететін, ол әрқашан мемлекет басымдықтарының қатарында.

Қарағанды облысында МЖӘ шеңберінде жалпы құны 7,4 млрд. теңге болатын 32 шарт қолданылады, бұл ретте жасалған барлық шарттар жеке қаржы бастамасы тәртібімен бастамашылық жасалған және мемлекеттік міндеттемелерді қамтымайды:
– білім беру саласында 901 млн. теңгеге 5 шарт, оның ішінде 43 млн. теңгеге жеке инвестициялар;
– денсаулық сақтау саласында 6,5 млрд. теңгеге 27 шарт, оның ішінде 7 млрд. 185 млн. теңгеге жеке инвестициялар.

Бұл барлық деңгейдегі бюджеттерді күрделі шығыстардан едәуір «түсіруге» және медициналық жабдықтарды сатып алу және оларға қызмет көрсету үшін 6,6 млрд. теңге мөлшерінде жеке инвестиция­лар тартуға мүмкіндік берді. 1000-нан астам жаңа жұмыс орны құрылды.

Экономиканың нақты саласын дамыту

Жыл сайын Мемлекет басшысы өзінің Қазақстан халқына Жолдауларында басқа да басым бағыттармен қатар экономиканың нақты секторын дамытуға, инвестициялар тартуға және мемлекеттің экономикаға қатысу үлесін төмендетуге көп көңіл бөледі.

Қазақстан Республикасының Үкіметі жекешелендірудің 2021-2025 жылдарға арналған Кешенді жоспарын қабылдады, оған бәсекелестік ортаға беруге жататын ұйымдардың тізбесі бекітілді.

2021-2023 жылдары коммуналдық меншіктің 15 ұйымын кейіннен сатып алу құқығымен сенімгерлік басқаруға беру және сату рәсімдері жүргізілді, оның ішінде 11 ұйым – өңірлік БАҚ сатылды.

Жалпы, 2024 жылы экономиканы дамыту кәсіпкерлікті дамытудың әлеуетін одан әрі ашуға және қолайлы жағдайлар жасауға, жұмыс орындарын құруға және азаматтардың нақты табысын арттыруға бағытталатын болады.

Татьяна АБЛАЕВА,
облыстық экономика басқармасының басшысы.