Қарағандының бидай мен арпа өндірісіндегі үлесі едәуір артты
Қараша айында күрең күзгі күннің нұрына малынған сары алтын алқап біткен әлі де жұмбақ жылуын сақтап тұрғандай. Сол ұшы-қиыры жоқ кең далада тұрсаңыз болғаны, сай-саланы кезген жел ғасырлар бойғы диқандар әңгімесін сыбырлағандай әсер қалдырады. Соңғы жиын-терім амалдары. Қауырт тірліктің белортасында жүрген тәжірибелі диқан Айдар Кенжетаев: «Біздің жер – жомарт, бірақ талғампаз. Ертеңгі күнімізді ғана емес, келер жылымызды да екі қайтара ойлайтын әдет таптық», – дейді.
Оның сырлы сөзі өңірде болып жатқан үлкен өзгерістің мәнін ашып тұрғандай. Облыс биыл ата дәстүрін сақтап қана қоймай, алқаптарды әртараптандыру арқылы аймақтың азықтүлік қауіпсіздігін нығайтып келеді. Осы жылы Қазақстанда жиналған 27,1 миллион тонна астық – ел тарихындағы ең жоғары көрсеткіштің бірінен. Сол межеге орталық аймақтың қосқан салымы да сүбелі. Республика бойынша 16,5 млн тонна бидай мен 3,8 млн тонна арпаның таразы басында өңірдің де үлесі зор. Алайда, басқы жетістік – әртараптандыру. Майлы дақылдарға бөлінген алқап көлемі 78 мың гектарға дейін өсіп, екі еселенген. Оның ішінде негізгі орын – зығыр мен күнбағысқа тиесілі. Күнбағыс 14 мың гектарды құрайды.
– Әлбетте, бәсеке үшін емес, қажеттілік үшін жасалған қадам. Дәнді дақылдар мен майлы дақылдарды алмастырып отыру топырақты қалпына келтіреді, ал мемлекеттен берілетін субсидия бізді ынталандырады, – дейді Айдар мырза қуанышын жасырмай.
Шынында да, қолдау бар. Өңдеуге тапсырылған әр тонна күнбағысқа – 25 мың теңге, ал, зығырға 5800 теңге субсидия беріледі. Өңірдегі май өңдер зауыттар тәулігіне 60 тоннаға дейін өнім қабылдайды. Демек, күнбағыс, зығыр, соя майын шығару арқылы импортқа тәуелділікті едәуір азайтып, «алқаптан дастарқанға дейінгі» тізбек қалыптастырамыз. Көзімізге түскен күнбағыс шашақтары аймақ агрокешенінің келісті келбетіне рең қосып тұр. Өңірдің вегетациялық кезеңі 190-195 күнге созылады, ал, мұндай климат майлы дақылдардың өсіп-өнуіне қолайлы. Табиғи тыңайтқышқа сүйенетін органикалық егіншілік те нәтижелі: гектарынан 1,07 тоннадан астам болған. Соңғы жылдары мұндағы шаруа қожалықтары органикалық егіншілікке бет бұра бастады. Соңғы төрт жылда химиялық тыңайтқышқа тәуелділікті күрт азайтыпты. Оның орнына табиғи органикалық қоспалар өңделген көң, биогумус, микробиологиялық тыңайтқыштар қолданылады. Сарапшылардың айтуынша, органикалық егіншіліктің артықшылықтары көп. Топырақ құнарын ұзақ сақтайды, өнім сапасы табиғи әрі экспортқа жарамды, жердің эрозияға ұшырауын тежейді әрі климат өзгерісіне төзімділікті арттырады. Бұл жақтың ауа райы да органика үшін қолайлы: жел көп болғанымен, зиянкес аз, күз бен көктем қалыпты, топырағы таза. Әлемдік стандарттарға сай органикалық өнім шығару үшін бұл өңірдің әлеуеті зор. Бұрын тыңайтқышсыз көтерілмейтін алқаптар қазір өз қуатын қайта тауып жатыр. Мұндай әдістің арқасында гектарынан алынатын түсім соңғы маусымда 1,07 тоннадан асып отыр. Майлы дақылдар да бұған жақсы бейімделген: зығыр мен күнбағыс топырақ қалпына келгенде жақсы өнім береді.
Осылайша қазыналы Қарағандыда өндіріс пен дала тіршілігі егіз ұғым болып кеткелі қашан. Ыждаһатпен зер салсақ, туған жердің құтты қойнауы өнім де береді, мол мүмкіндіктер де жаратады. Ия, аңғарғанымыздай уақыт ағысы өзгергенімен, қара жерге деген құрмет, несібеге деген адалдық өзгермеген. Сол қалпы. Алаңсыз еңбек пен адал маңдай тердің арқасында өңірдің өнегесі зорая түсіп, ертеңі «Қамданған елдің қазынасы кемімес, еңбегін аямаған халықтың ырысы үзілмес» дейтіндей. Ал, шулай тербелген алтын масақтар сол сөзді растап тұрғандай.
Ерқанат КЕҢЕСБЕКҰЛЫ,
«Ortalyq Qazaqstan»
