Қарағанды Статистика басқармасының жұмысы әрқашан одақтық және республикалық деңгейде жоғары бағаланды

04.11.2025

Оқылды: 21

Статистиканың қазіргі ардагерлері – өткен ғасырдың 60-90 жылдарында басқармаға келген мамандар. Олар университетті бітіріп жұмысқа орналасса, енді бірі мектептен кейін, кейбірі тағдырдың қалауымен жұмыс іздеп келіп, осында орнықты. Ғұмырын арнаған қызметкерлер үшін статистика ең қызықты сала болды. Біз әрдайым оқиғалардың «шыңында» жүрдік, облыстың барлық салаларында, өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы, құрылыс, әлеуметтік саладан естігенімізбен емес, нақты статистикалық ақпарат бойынша хабардар болдық.

Өз өмірлерін статистикамен байланыстырған жандар көп. Саладағы 40-тан астам адамның 30-40 жыл еңбек өтілі бар. И.Буракова, В.Поспелова, Г.Демкина, Н.Голубева 40 жылдан астам жұмыс істеді. Ғұмырының 35 жылын осы қызметке арнағандар – О.Адрисова, А.Жұмабаева, Л.Белковец, З.Седунова, В.Кузнецова және басқалар. Статистика басқармаларын В.Фуфаева 21 жыл, Р.Алибеков 25 жыл басқарды. Қызметкерлер арасында – Ұлы Отан соғысына қатысқан А.Калугина (әлеуметтік статистика бөлімі) мен Т.Данильченко (өнеркәсіп статистикасы бөлімі) болды. 9 тыл еңбеккері қызмет етті, олардың ішінде С.Комутов, Н.Солодышева, Ф.Кадырова, З.Гриднева және басқалар бар. Статистика органдарының негізгі міндеттерінің бірі – облыстың кәсіпорындары мен ұйымдарынан мемлекеттік статистикалық есептерді жинау, өңдеу, кейіннен жедел-ақпараттар, жинақтар, бюллетеньдер, баяндамалар шығару. 60-80 жылдардағы осы кезеңдегі есептерді статистика органдарына кәсіпорындар, ұйымдар қызметкерлері, кейіннен механикаландырылған өңдеумен тікелей қағаз жеткізгіштерде салалық бөлімдерге тапсырды. 60 жылдардың басында Н.Голубеваның естеліктері бойынша, статистикалық ақпаратты өңдеу –перфорациялық техникада – перфораторларда, қойындыларда жиынтық есептерді алумен жүзеге асырылды. Сонымен қатар, осы кезеңде есептерді қабылдайтын статистика қызметкерлерінің жұмыс үстелдерінде шоттарды, калькуляторларды, «Электроника» машиналарын көруге болады, ал статистиканың шеберлері З.Горбунова, А.Чернова, В.Жукова, Г.Сидельникова, Л.Белковец және басқалары шоттар арқылы қосу және азайтуды ғана емес, сол кезде бөлу мен көбейтуді де білді.
1972 жылдан бастап, қуатты есептеу орталығын құра отырып, статистикалық есептілікті өңдеуді әртүрлі модификациядағы ЭЕМ жүзеге асырды. Л.Павлованың айтуынша, осы кезеңде Қарағанды есептеу орталығы жеке өзі статистика басқармаларының 8 аумақтық облыстарының статистикалық кешендерін өңдеумен айналысты.
1999 жылғы санақ материалдарын өңдеу кезінде Қарағанды есептеу орталығы да жеке болғанын атап өткім келеді. Мұнда Астана қаласының, Ақмола және Қостанай облыстарының да санақ құжаттары
өңделді. Статистика органдарының есептеу жүйесі статистикалық нысандарды әзірлеумен қатар, үшінші тарап ұйымдары үшін де жұмыс жасады. Г.Голубеваның естеліктеріне сәйкес, мұндай жұмыстар облыстық халыққа білім беру басқармасы, облыстық денсаулық сақтау басқармасы, «Қарэнерго», «Құрылыс банкі», облыстық ауыл шаруашылығы техникасы және т.б. үшін орындалды. Қалалық және аудандық есептеу станциялары (ҚЕС АЕС) сонымен қатар, үшінші тарап ұйымдарының тапсырысы бойынша жұмыс істеді.
Статистика органдарының жұмысындағы маңызды бағыт – облыстың кәсіпорындары мен ұйымдарындағы есептік деректердің дұрыстығын тексеру. Тексерулер одақтық статистикалық органның (одақтық бағыныстағы кәсіпорындарда) және республикалық жұмыс жоспарына сәйкес жүзеге асырылды. Осылайша, өндірістік қуаттардың іске қосылуының дұрыстығын тексеру жыл сайын КСРО «Құрылыс банкі», КСРО Мемлекеттік сәулет-құрылыс бақылауы (одаққа бағыну объектілерінде), облыстық Құрылыс банкі, облыстық сәулет-құрылыс бақылау Мемлекеттік банкімен бірлесіп жүргізілді.

Тұрғын үй және әлеуметтік-мәдени тұрмыстық объектілерді іске қосудың дұрыстығын тексеру бойынша аудандық арнайы бірлестіктердің бірі төрт жеке тұрғын үйді пайдалануға бергені үшін есеп берді. Бұл жерге барған кезде үйлердің көптеген кемшілігі бары анықталды. Нысандар енгізуден алынып тасталды және статистикалық есептіліктен шығарылды. Статистика органдары 70-90 жылдары аналитикалық жұмыстарға көп көңіл бөлді. Талдау жұмыстарының тақырыбын республикалық статистикалық орган жоспарлады, сондай-ақ, облыстың әлеуметтік-экономикалық дамуының өзекті мәселелері бойынша материалдар дайындады. Қарағанды облысының талдамалық жазбалары республикалық деңгейде жоғары бағаланып, тәжірибе алмасу үшін басқа облыстарға үлгі ретінде үнемі жіберіліп отырды. Біздің басқарманың талдамалық материалдары ай сайын дерлік «Индустриальная Караганда» және «Орталық Қазақстан» облыстық газеттерінде басылды.
Облыстық деңгейде біздің аналитикалық материалдар түрлі деңгейдегі кеңестерді дайындау кезінде пайдаланылды. Облыстық экономика басқармасының бастығы маған облыс әкімі К.Мұхамеджановтың «белгілерімен» және оның тиісті облыстық басқармаларға берген тапсырмаларымен аналитикалық материалымызды көрсетті. 1997-1998 жылдары біздің басқарма облыстағы шағын бизнес проблемаларын зерделеу және облыстың кәсіпорындары мен ұйымдарындағы әлеуметтік-еңбек саласындағы нарықтық қатынастарды социалогиялық зерттеу бойынша оған сауалнама және бағдарламалық қамтамасыз ету әзірледі. Бұл жұмысқа Т.Бекжанова мен В.Шадыева белсенді қатысты.
Осы кезеңде аталған сауалнама облыс әкімдігінің қолдауымен облыста бірнеше рет жүргізілді. Сауалнама нәтижелері үлкен резонанс тудырды және тек облыстық деңгейде ғана емес, сонымен қатар, әртүрлі ведомстволардың республикалық деңгейінде де қызығушылық тудырды, облыстық газеттер мен республикалық журналдарда басылды.
Статистика басқармасының жұмысы әрқашан одақтық және республикалық деңгейде жоғары бағаланды. 60-80 жылдары біздің ұжым ауыспалы «Қызыл ту» алып, үнемі бірінші орындарды иеленді.
Басқарма базасында түрлі мәселелер бойынша республикалық кеңестер үнемі өткізіліп тұрды. Жаңа әдіснамалық әзірлемелер сынақтан өтті, ал 70-80 жылдары барлық дерлік кешендерді үлкен ЭЕМ-да сынақтан өткізді.
Ал, кәсіподақ комитеті ұжымды біріктіруге көп еңбек сіңірді. Кәсіподақ комитетінің мүшелері – басқарма мен есептеу орталығының қызметкерлері болды. 1972 жылдан 1998 жылға дейін кәсіподақ комитетін Л.Костогорова басқарды. Оның айтуынша, кәсіподақ комитеті мемлекеттік мекемелердің кәсіподақтар облыстық комитетінің құрамына кірді. Кәсіподақ комитетінің бюджеті Есептеу орталығының мүшелік жарналары мен аударымдарынан құрылды. 70-80 жыл ішінде кәсіподақ мүшелері 40-тан астам мемлекеттік пәтер алды. Басқарма мен есептеу орталығының қызметкерлеріне тегін санаторий-курорттық жолдамалар, 50 пайыздық жеңілдікпен туристік жолдамалар алды. Сапарлар географиясы – бұрынғы одақтың барлық республикалары болды.
Статистика органдарында 35 жыл жұмыс істедім, өмірімнің осыншама уақытын қызықты саламен байланыстырғаныма ешқашан өкінбеймін. Мұнда статистикалық есептілікті жинау және өңдеу бойынша тұрақты жоспарлы жұмыс қызықты аналитикалық жұмыстармен, кәсіпорындарға тікелей барумен, есепті деректердің дұрыстығын тексерумен ұштастырылды. Сондай-ақ, жаһандық мемлекеттік іс-шараларға қатыстым. Мен 5 санақтың қатысушысы болдым. 1979 жылғы санақ – Қарағанды қаласының Октябрь ауданындағы санаққа жетекшілік еттім, 1989 жылғы санақ – бастықтың орынбасары лауазымында Теміртау қаласы мен бұрынғы Ульяновск ауданындағы санаққа жауапты болдым және 1999 және 2009 жылдардағы санақтарды, сондай-ақ, Бірінші ұлттық ауыл шаруашылығы санағын ұйымдастырумен айналысқан бірінші басшы болдым. Сонымен қатар, тұрақты баспасөз конференциялары, сұхбаттар, радио, теледидарға шақырылдық. Облыс әкімдігінің көптеген комиссияларының жұмысына қатыстық. I, II және III шақырылған облыстық мәслихаттың тексеру комиссиясына мүшелік еттік. Статистикалық ақпаратты пайдаланушылармен байланыс жасадық. Бұның бәрі мемлекет өмірінің барлық салаларында статистиканың маңыздылығы мен қажеттілігін дәлелдейді.