Ғаламмен тілдескен, жаһанмен үндескен
1961 жылы 12 сәуірде Қазақстанның Байқоңыр аймағынан тұңғыш космос кораблі ғарышқа аттанды. Бұл – адамзат тарихындағы ұлы бетбұрыстың, арман мен ақиқат тоғысқан сәтінің нышанды күні. Осы күн – жер орбитасына алғаш рет адам табаны тиген, ғарышқа жол ашылған ерекше уақыт. Тек ғарышкерлер үшін емес, айтулы дата – ғылымға жанын арнаған жандардың да мерекесі. Себебі, 1961 жылдың дәл осы тәулігінде ғылым саласы да жаңа дәуірге қадам басты. Әлемнің ой-санасында алтын әріппен жазылған тарихи оқиғалардың бірі де дәл осы – адамзат баласының ғарышты алғаш бағындырған сиқырлы сәті.
Осы жолдың көшбасында халқымыздың маңдайына біткен дара тұлға тұр. Ол – Тоқтар Әубәкіров. 1991 жылдың 2 қазанында Алаштың Тоқтары адамзат тарихындағы, әсіресе, Тәуелсіздігін енді ғана жариялаған қазақ елінің ғарышқа аттанған тұңғыш өкілі болды. Бұл оқиға – тек ғылыми жетістік қана емес, егемендік алған елдің рухын көтерген тарихи бетбұрыс еді. Тоқтар Әубәкіров «Союз ТМ-13» кемесімен көкке самғап, бір апта бойы маңызды ғылыми эксперименттер жүргізді. Оның ғарыштан жасаған бақылаулары – металлургия мен биотехнологиядан бастап, экология мен медицинаға дейінгі ауқымды салаларды қамтыды. Арал теңізі маңындағы экологиялық апат аймағына қатысты жинаған нақты деректері тұзды шаң мен улы аэрозолдардың таралуын дәл көрсетті. Бұл зерттеулер – табиғатты қорғау ісіндегі бетбұрыс ғана емес, туған жерге деген терең жанашырлықтың да айғағы. Тоқтар Әубәкіровтің ғарышқа сапары – ғылым мен отансүйгіштікті ұштастырған, тарихта алтын әріппен жазылған теңдессіз ерлік. Тоқтар Әубәкіров – жаңа дәуірдегі қазақтың көкке ұмтылған арманының асқақ ақиқатқа айналған символы.
Ал, Талғат Мұсабаев – қазақтың екінші ғарышкері – ғарышта үш рет болып, ел тарихында елеулі із қалдырды. 1994 жылы «Союз ТМ-19» кемесімен алғаш ұшып, 126 күн ғарышта болған. 1998 жылы екінші мәрте ғалам төріне самғап, 208 күн бойы көкте еңбек етті. Сол сапарында бес мәрте ашық ғарыш кеңістігіне шығып, 30 сағат 8 минут аспан төсінде қалқыды. Осы ерлігімен ол Гиннестің рекордтар кітабына да енді. 2001 жылы үшінші мәрте ғарышқа ұшып, сол жолы 8 күн көкте болды. Жалпы алғанда, Талғат Мұсабаев ғарышта 341 күн 9 сағат 48 минут өткізді – бұл шын мәнінде, таңғажайып тарихи оқиға.
2015 жылы 2 қыркүйекте қазақ ғарышкерлерінің қатарын Айдын Айымбетов толықтырды.
Ақзер әлемде 180-нен астам мемлекет бар. Алайда, солардың ішінде ғарышқа өз перзентін ұшырған елдердің саны саусақпен санарлық қана. Ғарыш төрінен табылу – кез келген ұлт үшін үлкен мәртебе, теңдессіз жетістік. Себебі, ғаламға жол – ғылым мен техниканың ең озық жетістіктерін, үлкен дайындық пен терең білімді талап ететін күрделі сала. Ал, бір ұлттан үш немесе одан да көп ғарышкер шыққан мемлекеттер – бар-жоғы тоғыз ел ғана. Сол аздаған алпауыттардың қатарында – қазақ елі де бар.
Ерқанат КЕҢЕСБЕКҰЛЫ,
«Ortalyq Qazaqstan»
